Leesimpressies
Ayelet Gundar Goshen
- Nr. 39 - 2018
- Een roman vormt een uitstekend platform om morele dilemma’s aan de orde te stellen. Er is genoeg ruimte om de veelzijdigheid van een kwestie te belichten. Personages kunnen handelen en tegelijk reflecteren op hun handelen. Verschillende gezichtspunten kunnen in volle glorie schijnen. De lezer staat voor de vraag welke keuzes hijzelf zou maken en waarom. Ian McEwan is een treffend voorbeeld van een schrijver die graag morele dilemma’s in zijn werk stopt. De Israëlische schrijfster Ayelet Gundar-Goshen heeft deze kwaliteit ook in de vingers. De oorsprong van het verhaal is een bekentenis van een arts aan haar als jonge vrouw gedaan. De arts was na het veroorzaken van een ongeluk met dodelijke afloop naar huis gegaan zonder aangifte te doen. Deze arts heet nu Etan Green. Hij woont met zijn vrouw Liat, met Irakese voorouders, en hun twee zonen in de buurt van Beër Sjeva aan de rand van de Negev woestijn. Hij is werkzaam als neurochirurg. Hij is verbannen uit de stad en het ziekenhuis van zijn voorkeur nadat hij zijn baas van corruptie had beschuldigd. Toen koos hij voor een rol als klokkenluider. Hij vond dat hij niet mocht zwijgen. Was dat een verstandige keuze gezien al het gedoe dat eruit voortkwam?
Na een lange werkdag rijdt Etan met grote snelheid door het woestijnlandschap. Uit de speaker klinkt Janis Joplin. Hij rijdt een man aan. Etan stapt uit en constateert dat hij een vluchteling heeft geraakt, vermoedelijk een Eritreër. De man leeft nog maar zijn schedel is verbrijzeld. Er is geen redden aan. Etan besluit nu hij niets meer voor de man kan doen, zichzelf te redden. Hij vervolgt zijn weg naar huis zonder zijn vrouw te informeren over wat er is voorgevallen. De volgende dag gaat de bel en meldt zich een onbekende vrouw. Zij is de weduwe van de aangereden man. Zij is in het bezit van Etans portemonnee die hij verloren is op de plaats delict. Etan vermoedt dat zij geld wil. Ze wil echter iets anders. Als tegenprestatie voor haar stilzwijgen verlangt zij dat Etan medische zorg komt verlenen aan vluchtelingen. Illegalen hebben papieren noch geld om een beroep te kunnen doen op het reguliere gezondheidszorgsysteem. Voortaan vertrekt Etan na zijn werk in het ziekenhuis in de avonduren naar een garage waar een schare patiënten in afwachting is van zijn medische dienstverlening. De weduwe, Sirqit geheten, assisteert hem. Complicerende factor is dat echtgenote Liat als politie-inspecteur belast is met het opsporingsonderzoek naar de dader van het dodelijke ongeluk.
Op haar bureau een foto van het opengespleten hoofd van de Eritrese immigrant. Vlak naast de die foto stond, in een mooi houten lijstje, de foto van de man die hem aangereden had en doorgereden was. De afstand bedroeg minder dan tien centimeter, tussen de foto van het slachtoffer en die van de bestuurder die hem overreden had, en zij zag het niet
Keuzes die mensen maken zijn vaak arbitrair maar nooit vrijblijvend. Wie naar links gaat, belandt in een ander landschap dan wie naar rechts gaat. Neem je een verkeerde afslag dan zul je steeds verder verwijderd raken van de hoofdweg. Etan raakt uitgeput van zijn twee banen. Ondertussen raakt hij gefascineerd door de aantrekkingskracht van de onverstoorbare Sirqit. Etan raakt dieper in de problemen. Er zijn telkens nieuw leugens nodig om de façade overeind te houden. Hij ontvreemdt medicijnen en hulpmiddelen uit het ziekenhuis. Hij gaat zelfs een operatie verrichten in de garage en moet daartoe een anesthesist onder druk tot medewerking bewegen. Hij kan geen weerstand bieden aan de invloed van Sirqit. Etan vervreemdt van zijn vrouw. Waarom biecht hij niet alles op aan Liat? De gedachte dat hij het respect van zijn vrouw en kinderen zal verliezen is onverdraaglijk. Zij heeft hem altijd aangezien voor een goed mens. Etan zwijgt. Als zich een mogelijke dader aandient van het ongeluk, die zelfs tot een bekentenis bereid is om een ontlastende getuige te beschermen, blijft Etan zwijgen. Kun je halverwege omkeren of is er geen weg terug? Een minuut van zwakte werkt zwaarder door dan een fatsoenlijk bestaan van 41 jaar.
De auteur blijft nieuwe pionnen op het bord zetten. Er is drugshandel en eerwraak in het geding. Escalatie volgt op escalatie. Gundar-Goshen laat geen kans onbenut om de hoofdrolspelers verder met de rug tegen de muur te zetten. Zij wisselt het verhaal af met de persoonlijke voorgeschiedenis van Etan, Liat en Sirqit. Dat moet aannemelijk maken wie zij zijn geworden en waarom ze handelen zoals ze doen. Het levert een spannend verhaal op waar de morele dilemma’s tot grote proporties stijgen. Sirqit blijft van het drietal het meest ongrijpbaar. Zij is een sfinx die zich het moeilijkst laat kennen. Zij is de poortwachter die beslist over wie wel en wie niet voor medische bijstand in aanmerking komt. Ze heeft meer in huis dat op het eerste gezicht het geval lijkt. Ze is zelfs in staat om eenvoudige medische handelingen te verrichten en verstaat meer hebreeuws dan je van een Eritrese zou verwachten. Bij de laatste ontmoeting tussen Etan en Sirqit blijkt ondanks de aantrekkingskracht de kloof tussen hen onoverbrugbaar. Gelijkheid is een mooi ideaal maar illegalen zijn minder gelijk. De auteur heeft er fijntjes op gewezen dat veel Israëli’s zijn vergeten dat zij een volk van vluchtelingen zijn. Die boodschap is onontkoombaar.
