Leesimpressies
Beryl Markham: Westwaarts met de nacht
- Nr. 32 - 2019
- Denkend aan een zelfstandige Europese vrouw die zich in het begin van de twintigste eeuw uitstekend weet te redden in Brits-Oost-Afrika zal bij velen de naam Karen Blixen als eerste opduiken. Beryl Markham was echter uit hetzelfde hout gesneden. Geboren in Engeland belandde zij op 4-jarige leeftijd in het gezelschap van haar vader in Afrika. Hoewel Markham in haar memoires terughoudend is over haar liefdesleven, is ze openhartig over wat haar hart misschien wel het meest wist te veroveren: de natuur, de dieren en de mensen in Afrika. Naast haar avontuurlijke bestaan valt in het boek, dat verscheen in de serie Privé-domein, de toon op waarmee ze verslag uitbrengt. Hoe uitzonderlijk haar belevenissen ook zijn, ze vertelt erover op een luchtige toon rijkelijk voorzien van geestig commentaar. Dat ze in Afrika oude afleveringen van het tijdschrift Punch aantreft, zal voorbestemd zijn. Beryl Markham is iemand die zin in het leven heeft en dat mogen we allemaal weten. Omstandigheden dwingen haar om op jonge leeftijd op eigen benen te staan. Geen probleem. Het biedt haar de mogelijkheid om het leven te leiden dat ze wil leiden. Leeuwen en olifanten kunnen geen roet in het eten gooien. Op latere leeftijd zal haar bestaan in de geschiedenisboeken een plek krijgen als de eerste persoon die solo over de Atlantische Oceaan vloog van oost naar west.
Vader Markham had in wat nu Kenia is eigenhandig zijn boerderij gebouwd. De twee Britten leven in harmonie met de plaatselijke bevolking. Dat is een gemêleerd gezelschap: Kikuyu, Nandi, Massai, Boeren en Somaliërs. Er ontstaan vriendschappen door de bevolkingsgroepen heen. De zaken gaan voorspoedig tot de droogte toeslaat. Vader Markham had contracten getekend waarbij hij zich verplichtte op een vaste dag tegen een vaste prijs meel en bloem te leveren aan particulieren en aan de regering. Om dat na te komen moest hij overgaan tot de aankoop van deze spullen tegen een hogere prijs dan wat hij bij verkoop ontving. Het was zijn eer te na om de geldigheid van de contracten te betwisten. Dat veroorzaakte de ondergang van de boerderij. Vader besluit zijn geluk in Peru te beproeven. Hij wil graag dat de 17-jarige Beryl hem vergezelt. Zij is inmiddels verslingerd aan Afrika en besluit te blijven.
Beryl Markham begint haar Afrikaanse loopbaan als trainer van renpaarden. Dat zal altijd een passie blijven. Later komt daar een hartstocht voor vliegen bij.Afrika is mystiek, het is wild, het is een zengend inferno, het is een paradijs voor de fotograaf, een walhalla voor de jager, een utopia voor een escapist. Het is een laatste restje van een vergane wereld of de wieg van een schitterende nieuwe
De omgang van Beryl met dieren is intens. Ooit is ze besprongen door een leeuw, terwijl dat beest toch als mak bekend stond. Hij liet zich zelfs aaien. De les is duidelijk. Een getemde leeuw is een onnatuurlijke leeuw en wat onnatuurlijk is kun je nooit vertrouwen. Zij identificeert zich zo sterk met de belevingswereld van de dieren dat ze een paar keer in het boek gebeurtenissen beschrijft vanuit het perspectief van een dier. Bijvoorbeeld van een olifant. Een taak van de piloot Markham is vanuit de lucht het opsporen van olifanten ten behoeve van de jacht. Olifanten gelden ten tijde van het boek nog niet als een bedreigde soort. Voor Markham is vliegen een broodwinning. Het past haar niet al te kieskeurig te zijn over de motieven van de opdrachtgevers. Ze geeft een fraai inkijkje in de kunst van het vliegen. Als je volledig afhankelijk bent van je instrumenten ben je verloren. Elk instrument kan immers kapot gaan. het enige dat je altijd kunt en moet vertrouwen is je kompas. Er zijn weliswaar kaarten betreffende het gebied waar je overheen vliegt maar het grootste deel daarvan is gemarkeerd als ongekarteerd.
Het komt geregeld voor dat ze op pad gaat om mensen in nood op te sporen of hulp te verlenen. Vanuit de lucht zijn aanwijzingen vaak bedrieglijk. Ontdek je een verloren groepje mensen dan is het vervolgens zaak een goede inschatting te maken. In de rimboe is weinig ruimte om te landen. Is dat net wel of juist niet genoeg voor een veilige aankomst. Bovendien moet je beseffen dat je om op te stijgen nog een langere weg tot je beschikking dient te hebben.
De vele vlieguren sporen Markham aan om de recordvlucht over de Atlantische Oceaan na te streven. Samen met baron von Blixen, koosnaam Blix, moet zij eerst van Kenia naar Londen zien te komen. Blix, neef en een periode echtgenoot van Karen Blixen, is een uitgesproken type, die een aanvallende buffel een schot tussen de ogen geeft terwijl hij bespreekt of het tegen de avond een gin of een whisky zal zijn. De geplande overtocht wordt een succes. Toch is ze gedwongen vanwege brandstofproblemen al in Canada te landen in plaats van in New York. Ook hier weet ze de spanning flink aan te jagen.
Hoewel de memoires van Markham zeer leesbaar zijn, krijg je soms de indruk dat zij het mooie verhaal boven de werkelijkheid prevaleert. Liever aanpakken dan twijfelende introspectie. Het is merkwaardig dat nergens in de memoires een passage aan haar moeder wordt gewijd. Ook de drie huwelijken van Markham zijn geen bespreking waard. Ja, Beryl Markham was een kleurrijke en zelfbewuste vrouw.
