Leesimpressies
Claire Tomalin: Charles Dickens a life
- Nr. 19 - 2012
- Bij het lezen van een biografie zie ik als een berg op tegen een onhebbelijkheid van het genre: eindeloos gepalaver over de vier grootouders van de hoofdpersoon. Autobiografieën hebben aanzienlijk minder last van dit euvel. Gelukkig is Claire Tomalin zo’n ervaren biografe dat zij maat weet te houden. Wie belangstelling heeft voor literatuur of schrijvers kan het niet zijn ontgaan. In 2012 is het tweehonderd jaar geleden dat Charles Dickens werd geboren. Tomalin heeft hierop geanticipeerd door vlak voor het jubileumjaar een boek te publiceren over de eeuwig springlevende schrijver. Wat Shakespeare is voor het toneel, is Dickens voor de literatuur. Tomalin heeft een voorbeeldig boek afgeleverd met een goede balans tussen leven en werk. Bovendien is Dickens een markante persoonlijkheid met vele kanten inclusief duistere trekjes. Met recht wordt hij getypeerd als de onnavolgbare.
Bij zijn geboorte wees niets erop dat we van doen zouden krijgen met iemand die twee eeuwen later nog een begrip zou zijn. Hij was afkomstig uit een weinig geslaagd milieu en genoot zelfs nauwelijks een formele opleiding van betekenis. Hij werd geboren in de nabijheid van Portsmouth waar zijn vader werkte op de administratie bij de marine. Ondanks een redelijk inkomen verkeerde het gezin voortdurend in de financiële problemen. Vader Dickens had een gat in zijn hand en belandde zelfs in de gevangenis. Dat zou een stempel drukken op de toekomstige schrijver. Dickens was in zijn jonge jaren parlementair verslaggever. Hij zou een hekel krijgen aan de politiek en aan het juridische systeem. Zijn sympathie lag nadrukkelijk bij de mensen aan de onderkant van de samenleving zeg maar bij de stemmers op de SP en niet bij de lezers van Quote. De armoede van de grote stad heeft hij in vele toonaarden beschreven.
Annual income twenty pounds, annual expenditure nineteen nineteen six, result happiness. Annual income twenty pounds, annual expenditure twenty pounds ought and six, result misery
Wat opvalt aan Dickens, naast dat hij het hart op de goede plaats droeg, is zijn enorme energie. Dat valt des te meer op omdat hij vaak geplaagd werd door een zwakke gezondheid. Hij had de zorg voor een groot gezin, schreef vele lijvige werken, runde een blad, was als bezoeker en acteur actief in het theater en bracht graag tijd door te midden van vrienden. De theatrale aspiraties kregen ook gestalte via voorleesavonden uit eigen werk. Soms wel voor een publiek van 6.000 mensen. Zijn sociale kant kwam tot uiting in de oprichting van een tehuis voor prostituees en voor vrouwen die de kans liepen dat te worden. De vrouwen werden klaar gestoomd om in het buitenland een nieuwe start te maken.
Ook zijn mobiliteit is opmerkelijk. Bij voorkeur maakt hij dagelijks in zijn eentje lange wandelingen. Rode draad in zijn leven is dat hij verhuist en zijn echtgenote zwanger maakt. Charles en Catherine kregen tien kinderen van wie er twee op jonge leeftijd overleden. Een running gag in de biografie is de vermelding dat Catherine opnieuw zwanger was. En dan waren er de vele bezoeken aan het buitenland. Dickens was een groot liefhebber van Frankrijk. Het is bijzonder dat schrijvers in een tijd dat veel mensen nauwelijks hun dorp uitkwamen, oorlogen daargelaten, er lustig op los reisden. Henry James kwam naar Europa, Goethe ging naar Italie, Flaubert naar Egypte.
Zijn romans plaatsten hem onder grote druk. Ze verschenen in maandelijkse afleveringen in tijdschriften. Hij moest alles op alles zetten om de verschijningsdata voor te blijven. De kracht van de schrijver Dickens ligt vooral in zijn vermogen om personages te scheppen die tot de verbeelding spreken. Sommige figuren zijn deel gaan uitmaken van het collectieve Britse geheugen of zelfs van het internationale geheugen. Zijn doorbraak beleefde hij met de schepping van Sam Weller, de persoonlijke assistent van mister Pickwick. Bij de publicatie van The old curiosity shop leefden de mensen zo mee dat zij Dickens aanspraken om Little Nell niet te laten sterven. Misschien is Micawber uit David Copperfield, geïnspireerd op zijn eigen vader, wel de beroemdste van alle beroemdheden. En niet te vergeten is er Scrooge, de vrek uit A christmas carol. Jaarlijks publiceerde Dickens een nieuw kerstverhaal
Tomalin volgt het leven van Dickens op de voet en situeert zijn romans in de bijbehorende levensfase.
Op latere leeftijd begint Dickens onaangename trekjes te vertonen. Ondanks al dat nageslacht volgt er een ruwe scheiding van zijn vrouw. Er komt een nieuwe jonge liefde in zijn leven, een actrice. De Dickens vorsers hebben elkaar bestreden over de opvatting of het nieuwe stel samen een kind heeft gekregen. De meningen blijven verdeeld. Tomalin neigt naar een bevestigend oordeel. De baby zou na enkele maanden overleden zijn. De verandering in karakter weegt door in het werk. Hadden bij de vroege Dickens de slechteriken een onderhoudende natuur, later worden zij venijniger. Als Dickens op 58-jarige leeftijd sterft ligt er inmiddels een schaduw over het leven van het genie. ‘The trap of having been born with the wrong parents, supplied with the wrong brothers, married to the wrong wife, father of the wrong sons, with the result that he was surrounded by dependants.’
Tomalin heeft met haar biografie een bijdrage geleverd aan de blijvende belangstelling voor Dickens. Mij zet het aan om na jaren weer eens iets van hem te lezen.
