Leesimpressies
Colson Whitehead: Harlem shuffle
- Nr. 8 - 2022
- Opeens kwam je Colson Whitehead overal tegen. Er verschenen interviews in kranten, hij vermaakte het publiek bij het Crossing Border festival en was op de televisie als wintergast bij Janine Abbring. Hij blijkt schrijver te zijn en niet zo maar iemand. Bij elk nieuw boek beoefent hij een ander genre. Hij houdt kennelijk niet van de makkelijkste weg en dat heeft hij gemeen met zijn laatste romanheld Ray Carney. Nu was de thriller als genre aan de beurt. Als tijd en plaats koos Whitehead voor Harlem aan het eind van de jaren vijftig en het begin van de jaren zestig in de vorige eeuw. Het boek is een geweldige handleiding om in korte tijd streetwise te worden. Mis je enkele aanwijzingen dan kon het wel eens slecht met je aflopen. Hou de ogen open en overhandig op het juiste moment bij de juiste persoon een envelop met protectiegeld. Laat je niet verrassen door de politie of door de eerste de beste bendeleider. Binnenin Ray Carney huizen twee zielen. De ene is die van een brave huisvader, dol op vrouw en dochter, die er alles aan doet om van zijn droom, een eigen zaak, een succes te maken. Er is gezinsuitbreiding op komst en wat zou het niet prachtig zijn om een ruimer appartement op Riverside Drive te betrekken. Verlangend richt hij de blik op wat zijn toekomstige buurt moet worden.
De andere Carney is een sjacheraar die er geen probleem mee heeft om bij te klussen aan gene zijde van de wet vaak onder impuls van Freddie, jeugdvriend en neef. De moeders van Carney en Freddie zijn zusters en besloten ooit te trouwen met onbetrouwbare mannen. De moeder van Carney is jong overleden en zijn vader was beroepscrimineel en kwam door een schotwond om het leven. In het leven van Ray duikt af en toe nog een strijdmakker van zijn vader op. De gespletenheid zat er al vroeg in. Carney denkt in zijn leven de onderwereld en bovenwereld te kunnen scheiden. In de loop van het boek zal dat moeilijker en moeilijker worden. Misdaad escaleert wanneer zich vergelding op vergelding stapelt. Afrekening op afrekening.
Als het om misdaad ging was Carney een dilettant, zowel wat praktijk als ambitie betrof. Die paar sieraden en audiovisuele toestellen waarmee Freddie en later ook een paar andere buurtbewoners in de winkel kwamen aanzetten kon hij verantwoorden
Ray is de trotse eigenaar van een meubelzaak. Zelden zal er een roman verschenen zijn waarin zo veel merknamen van meubels voorkomen. Met grote plichtsbetrachting heeft Colson Whitehead zich verdiept in de omstandigheden die horen bij tijd en plaats. Of het nu gaat om populaire muziek, films of horecagelegenheden. De biotoop laat zich in vele facetten kennen. Ook de vertaler speelt het spel mee door het gebruik van een terminologie uit het verleden met termen als ladelichter, messentrekker, kluizenkraker en rapaille. De meubelzaak is in het begin van de roman voor Ray nog hoofdzaak. Later zullen de nevenactiviteiten hem opslurpen. Rusty, begonnen als loopjongen, zal zich ontwikkelen tot degene die de zaak draaiende houdt. Nog weer later komt er ook nog een secretaresse in dienst. Het begint redelijk onschuldig door spullen te slijten aan gespecialiseerde adresjes. In zijn bestelbus doorkruist Ray de stad. De criminele activiteiten blijven niet beperkt tot heling. De ambitie om vooruit te komen werkt grensverleggend. Zijn schoonouders kijken op hem neer. Hun Elizabeth had een betere partij verdient. Schoonvader is een vooraanstaand lid van een zwarte netwerkorganisatie. Daar zou Ray graag bij willen horen maar natuurlijk niet via de kruiwagen van zijn schoonfamilie. Als hij meent een eigen ingang gevonden te hebben, betaalt hij 500 dollar om het lidmaatschap te realiseren. Als hij desondanks wordt afgewezen steekt Ray zijn energie in een wraakoefening. Het is onacceptabel dat iemand wel geld aanneemt maar niet levert. Dan wordt het echt gevaarlijk. Het is schaken op meerdere borden. Je moet uit handen van de politie blijven en ook de grote jongens in het criminele milieu, met welluidende namen als Chink Montague en Joe Miami, niet tegen de haren instrijken. De auteur doet in geuren en kleuren verslag van alle intriges. Het spelelement raakt naar de achtergrond. Het is menens. Freddie komt door foute vrienden, drank en drugs steeds meer in de problemen. Dan is er altijd nog Ray om steun bij te zoeken. Kan neef niet tijdelijk wat belastend materiaal onder zijn hoede nemen? Voor Ray is er langzamerhand geen weg terug meer. Wie kun je wel en wie kun je niet vertrouwen? Familiebanden zijn sterk. Criminaliteit is iets waar je in gerommeld kan worden. Ray laat Freddie niet in de steek.
Het schrijfplezier van Whitehead werkt aanstekelijk op het leesplezier van de lezer. De auteur heeft laten weten dat zijn volgende boek niet weer een uitstapje naar een ander genre zal zijn. Hij is met dit onderwerp nog niet klaar. Dat is goed nieuws voor de liefhebber.
middelr@xs4all.nl
Het schrijfplezier werkt aanstekelijk op het leesplezier.
