Leesimpressies
Denis Henriquez: Het sterven van Rebecca Lopez Ikario
- Nr. 34 - 2016
- Het is opmerkelijk als een schrijver na een zwijgzame periode van 17 jaar een nieuw boek publiceert. In de jaren negentig verschenen er van de op Aruba geboren Denis Henriquez in Nederland drie boeken waaraan ik plezierige herinneringen bewaar. En dan treedt de stilte in. In Delft blues gaf hij een mooie zedenschets van het studentenleven inclusief de gewenning van een jongen uit de West aan het kille leven in Nederland. In Zuidstraat, een plek die in de nieuwe roman een terloopse vermelding krijgt, geeft Henriquez een fraai portret van enkele Arubaanse buurtbewoners. Het is een roman die kan wedijveren met Miguel Street van V.S. Naipaul. Gewone levens worden trefzeker aan de vergetelheid ontrukt. Henriquez bood met zijn werk enig tegenwicht aan Curaçao dat met schrijvers als Arion, Debrot, Van Leeuwen en Marugg een stempel drukte op het beeld van de Antilliaanse literatuur in Nederland. Het werk van Henriquez met zijn weelderige beschrijvingen misstond niet in dat gezelschap. Tegen die achtergrond is de plotselinge verschijning van een nieuw boek een prettige verrassing. Het lijkt erop dat Henriquez met zijn nieuwe roman sterk uit eigen ervaringen heeft geput. Rebecca Lopez Ikario heeft zich de vaderrol toegeëigend van Esteban, die veel gelijkenis vertoont met de auteur.
Al in de eerste zin van de roman krijgt de bejaarde Rebecca via een arts haar naderende dood aangezegd. De ziekte die in haar woekert valt niet meer te stoppen. Dan duurt het nog zo’n 400 bladzijden voordat zij de laatste adem uitblaast. In de tussenliggende periode worden herinneringen aan het leven van Rebecca opgehaald. Geleidelijk treedt Esteban en zijn relatie met Rebecca meer op de voorgrond. Tussendoor is er aandacht voor het leven op het eiland Aruba, aan de zijlijn van de grote mensen wereld. De gebeurtenissen, die de wereld schokken, gaan aan het eiland voorbij maar worden wel ter plekke van commentaar voorzien. In het leven van Rebecca trekt de geschiedenis van het eiland in tropisch tempo voorbij. Met de komst van olieraffinaderij Lago ontstaat enige welvaart en de status aparte biedt een zekere mate van zelfstandigheid ten opzichte van Nederland en moedereiland Curaçao. De twee nabijgelegen eilanden liggen elkaar niet zo. De mensen op Curaçao hebben vooral een Afrikaanse achtergrond en bij de Arubanen stroomt indiaans bloed door de aderen. De door Nederland opgelegde verbintenis tussen de overheden van de twee eilanden wordt op Aruba als achterstelling ervaren. De status aparte maakt een einde aan het geknipmes voor ieder potlood. Op Aruba is bij vlagen sprake van heftige politieke strijd over wat de gewenste houding jegens Nederland dient te zijn. Voor sommige bewoners zou die relatie best doorbroken mogen worden. Anderen schrikken terug voor die sprong in het diepe. In het leven van Rebecca spelen al die maatschappelijke ontwikkelingen een beperkte rol. Haar wereld bestaat uit familie, buren en werk. En natuurlijk bieden de loterijbriefjes altijd troost, want daar kan het geluk in verstopt zitten. Esteban beschikt over een alternatief. Als het eiland hem te veel benauwt, biedt een verblijf in Nederland uitkomst. Als docent kan hij hier de kost verdienen. Het schuldgevoel dat hij zijn thuis in de steek laat, is de prijs die hij voor zijn vrijheid betaalt.
Een donkere stemming knapte zijn dagen, er was niets aan te doen, hij moest het eiland verlaten. De zon, besefte hij iedere keer als hij op het eiland terug was, verkwikte het lichaam, maar doofde de geest, en hij had juist allebei nodig om zich krachtig te voelen
Rebecca is de jongste van drie zusters. Als hun ouders overlijden krijgen zij onderdak bij een oom en tante die van zichzelf zes kinderen hebben. De twee gezinnen smelten moeiteloos samen. Er maakt ook nog een ongetrouwde tante deel uit van het samengestelde gezin. De tante is diep religieus en treedt op als waarzegster. Als Catarina, de oudste zus van Rebecca, op een dag zwanger raakt, ontsteekt de oom in razernij over dit onbetamelijke gedrag. Zij wordt de deur gewezen. De drie zussen en de ongetrouwde tante vinden een eigen onderkomen en hun matriarchaat is geboren. Josefa, de andere zus, is geestelijk gehandicapt en Catarina sluit zich ook meer en meer in zichzelf op. De zorg voor het huishouden komt op de schouders van Rebecca terecht. Zij verdient de kost op de administratie van een scheepvaartmaatschappij waar ze haar hele werkzame leven doorbrengt en zich ontwikkelt tot een waardevolle kracht, geprezen door de ene baas na de andere. Het is een loopbaan die resulteert in een minimaal pensioentje. Rebecca ontfermt zich over Esteban, het buitenechtelijke kind van Catarina. Officieel weet niemand wie de vader is. Officieus weet iedereen het. Feitelijk verzorgt Rebecca voor Esteban zowel de rol van vader als van moeder. De zorg om het dagelijks bestaan slokt alle energie op. Esteban probeert in de laatste levensfase Rebecca zo veel mogelijk tot steun te zijn. Voor hem is dit aanleiding om de balans van zijn eigen leven op te maken. Het contact met oude vrienden wordt hernieuwd. Gespletenheid is de rode draad in zijn leven. Henriquez slaagt erin de dilemma’s van Esteban geloofwaardig tot leven te wekken. Voor Rebecca, een eenvoudige vrouw die overal bang voor is, wordt tegelijkertijd een klein monument opgetrokken. Dat leidt tot een boek dat meer een geromantiseerde biografie dan een roman is. Het was desondanks de moeite waard om hier 17 jaar op te wachten.
