Bij aankomst overvalt hem de wens direct te vertrekken. De adjudant-majoor, die de intake doet, wijst erop dat dit mogelijk is. Het kan via een ziekmelding met een observatie van enkele dagen of met behulp van een verzoek tot overplaatsing gericht aan de commandant. Procedureel het makkelijkst is om het vier maanden vol te houden om dan via de periodieke herkeuring, die zeker negatief uit zal vallen, de aftocht te blazen. De verwantschap met de beroemde opening van Der Zauberberg dringt zich op: er fuhr auf Besuch für drei Wochen.

Een oponthoud dat een leven zou duren.

Drogo leert andere bewoners van de vesting kennen. Zij zijn allemaal gekneed door jarenlange ervaring. De tijd sluipt voorbij. Na vier maanden is de dokter bereid het benodigde attest te tekenen. Drogo besluit echter te blijven want hij is immers niet ziek. Het druppelen van de waterput dat hem de eerste nacht uit de slaap hield, is een vertrouwd geluid geworden. De commandant van de vesting spoort de militairen aan alert te blijven voor het grote avontuur. De vesting is een grensplaats met in het noorden het rijk van de vijand waarvandaan ieder moment een inval kan plaatsvinden. Vanuit de vesting beloert men de vlakte waar de tartaren zich gereed maken voor de aanval. Er valt echter niets te ontdekken. Mist beneemt grotendeels het zicht op de vlakte.

Na twee jaar keert Drogo voor het eerst met verlof terug naar huis. Het thuisfront is met eigen zaken bezig en niemand zit op zijn komst te wachten. Hij treft Maria, de zus van zijn beste vriend. Tussen hen bestonden trouwplannen. Hij constateert dat zij niet veranderd is. Hij in haar ogen evenmin. Toch is de vertrouwelijkheid tussen hen verdwenen. Drogo is opgelucht weer naar de vesting te kunnen. Daar gaat de eeuwige routine door. Er wordt wacht gelopen en een kaartje gelegd. De leegte kleedt comfortabel af. Tartaren melden zich niet. Wel raakt de vesting in verhoogde staat van paraatheid als er zo nu en dan iets aan de horizon valt waar te nemen. Het gaat om een vlekje of een lichtschijnsel. Bewegend nog wel. Na verloop van tijd blijkt het loos alarm te zijn. Voor de bewoners is de vesting een vertrouwd surrogaat voor het leven geworden. Het verlangen naar de wereld buiten de muren dooft. De militairen zouden zich daar waarschijnlijk niet meer staande kunnen houden. Zij klampen zich vast aan de mogelijkheid dat ooit hun plichtsgevoel in daden omgezet moet worden.

Na meer dan 30 jaar beginnen de krachten van Drogo af te nemen. Zijn gezondheid staat in de waagschaal. De nieuwe commandant dringt op zijn vertrek aan als zich vanuit het noorden troepenbewegingen aankondigen. Moet hij passen nu de vervulling van zijn levensopdracht nabij is?

Buzzati laat overtuigend zien hoe mensen verstrikt kunnen raken in hun eigen illusies terwijl ondertussen het leven aan hen voorbijtrekt. De tijd gaat steeds sneller en is opgebruikt voor je er goed en wel erg in hebt. Het tijdsverloop in het boek sluit hierop aan. De eerste paar jaar nemen meer dan de helft van het boek in beslag. De latere decennia zijn slechts meer van hetzelfde. Buzzati stond bekend als liefhebber van het werk van Kafka. Met Het slot kent dit boek een sterke verwantschapschap. Bij Kafka probeert K. vruchteloos toegang te krijgen tot het begeerde fort maar ondoorgrondelijke reglementen verhinderen dat. Bij Buzzati belemmeren de reglementen het vertrek uit het fort tot uiteindelijk ook de wil beteugeld is. In De woestijn van de tartaren houden de muren van de vesting niet zo zeer de vijand buiten als wel het leven.

Buzzati heeft een beklemmend boek geschreven. Hij doet dat op een rustige toon en in een heldere stijl. De monotonie van het leven in de vesting komt doeltreffend over zonder langdradig te worden. De lezer kan tegelijkertijd zijn klassieke militaire jargon ophalen. Begrippen als glacis, kazematten, machicoulis, ponjaard, redoute en terreplein helpen mee een authentieke sfeer te schilderen. Een boek om van onder de indruk te zijn.

Terug