Leesimpressies
Edouard Louis: Veranderen: de methode
- Nr. 26 - 2022
- Nu Michel Houellebecq wat oud begint te worden voor de titel van jeune premier in de Franse letteren, hoewel in zijn geval de term aftands de lading beter dekt, staat in de coulissen al een kandidaat troonopvolger te trappelen. Aller ogen zijn gericht op de uit een noordelijke provincie afkomstige Edouard Louis met zijn indringende autobiografische proza. De teller staat inmiddels op vijf romans voor de man die dit jaar nog dertig moet worden. Bij zijn debuut uit 2014 “Weg met Eddy Bellegueulle” was er direct veel waardering. Daarin schreef hij openhartig over het benepen milieu waarin hij opgroeide. Als homoseksueel kreeg hij het zwaar te verduren. In het dorp van zijn jeugd was hij het object van spot. Daarna volgden er romans met zijn vader respectievelijk zijn moeder als centrale figuren. Ook verscheen er een roman die verslag deed hoe hij ernstig gewond raakte na een incident in het uitgaansleven. Zijn vijfde roman vertelt de geschiedenis hoe hij zich los wist te maken van zijn achtergrond. Hij wilde de schaamte uit zijn jeugd achter zich laten. Als je niet mag zijn wie je bent dan resteert de route om op zoek te gaan naar een ander leven met meer perspectief. Schrijven was een essentieel onderdeel van dat nieuwe bestaan. Via een achtbaan aan avonturen veroverde hij een nieuwe identiteit.
Een belangrijke stap in zijn bevrijding vormde de verhuizing naar Amiens waar hij de middelbare school doorliep. Dat was al een ongebruikelijke stap voor iemand uit het dorp. Daar raakte hij bevriend met Elena, een typisch product van een Frans bourgeois milieu. Het gezin van Elena nam hem gastvrij op. Het werd een kennismaking met een andere wereld waar aan tafel gesproken werd over boeken en films. Het was tegelijk een manier om enkele praktische vaardigheden te verwerven zoals praten zonder accent en eten met mes en vork. Het zal voor Louis niet genoeg blijken te zijn. Na het bijwonen van een lezing door een filosoof ontwaakt in hem het verlangen om een nieuwe horizon te veroveren. Hij wil naar Parijs en de provinciestad Amiens achter zich laten. De familie van Elena wordt amper bedankt voor bewezen diensten. Edouard Louis moet door. In zijn jonge jaren zijn er opvallend veel vrouwen geweest die hem een duwtje in de rug gaven. In Parijs betreedt hij de wereld van de oudere en rijke mannen die hem veelal op basis van seksuele tegenprestaties aan een comfortabel leventje helpen. Hij wordt een soort gigolo. Na harde zelfstudie wordt hij toegelaten tot de prestigieuze école normale supérieure, een nieuwe mijlpaal. Hij leest met gretigheid La Distinction van Pierre Bourdieu zonder er iets van te begrijpen maar mist het culturele kapitaal om zich te realiserend dat veel lezers uit de hogere klassen een soortgelijke leeservaring opdeden. Hij denkt aan de vervreemdende ervaring die zijn vader zal ondergaan als hij op een avond naast een schrijver in de Parijse Opéra zit. Tegen die tijd is hij mijn sympathie als lezer al eventjes kwijt.
Ze zeiden dat ik een streber was, een egoïst, een parvenu, dat ik had geprofiteerd van alles wat ik had geleerd in Amiens en van mijn vrienden daar om weg te komen en naar Parijs te vertrekken
De romans van Louis werpen de vraag op of en in welke mate de politiek heeft gefaald. De familie van de schrijver leeft al generaties in armoede. Zij vader werkte in een fabriek en werd veroordeeld tot een baan als straatveger na een ongeluk. De Giscards, Mitterands en Chiracs hebben de kwaliteit van leven op het platteland niet verbeterd. De Sarkozys, Hollandes en Macrons hadden ook andere prioriteiten. Toch hebben geen van deze presidenten de plattelandsbevolking gestimuleerd om acht uur per dag televisie te kijken, enorme hoeveelheden alcohol weg te klokken of te kettingroken. De achtergestelde bevolking geeft af op zwarten, moslims en homo’s. Van de gevestigde partijen moeten ze niks hebben. Hun sympathie ligt, begrijpelijk tot op zekere hoogte, bij Marine Le Pen die nog niet de kans heeft gehad om te laten zien dat mensen in de verdrukking bij haar niets te winnen hebben. Op langere termijn gezien heeft Frankrijk, net als de rest van Europa, meer welvaart, vrijheid en veiligheid gekregen. De samenleving verandert permanent. Die verbetering is niet in gelijke mate aan iedereen ten goede gekomen. Het verwijt dat de gevestigde partijen zich mogen aanrekenen is dat zij hebben bijgedragen aan de uitholling van elementaire publieke voorzieningen.
Edouard Louis lijkt op een bepaald moment zijn hoop te vestigen op een (extreem) linkse oplossing. Consequent lijkt hij daar niet in. Zijn mars door de instituties lijkt vooral een opportunistische. Uiteindelijk vindt hij nergens blijvend voldoening. Dat komt misschien wel omdat hij steeds de erkenning van anderen wil. In de roman richt hij zich rechtstreeks tot onder meer zijn vader en Elena. Zijn naamswijziging van Eddy Bellegueulle in Edouard Louis is ook al in gegeven door wat anderen vinden. Zij moeten zijn succes honoreren.
Een belangrijk voorval in zijn leven, zwaar mishandeld te zijn waarbij zijn geaardheid in het geding is, komt nu slechts als voetnoot voorbij. Daar is immers een apart boek aan gewijd. Je moet de sores van een ellendige jeugd natuurlijk wel gedoseerd exploiteren.
Zelfs de titel van de roman Veranderen: methode is aanvechtbaar. Bij een methode denk je aan iets planmatigs aan een aanpak met als grondslag een systematische benadering. In plaats daarvan zien we Louis van het ene mikpunt naar het andere rennen in de hoop eindelijk erkenning te krijgen die hij van huis uit gemist heeft. Er is niet veel ruimte voor reflectie. Pas helemaal aan het eind van het boek laat hij de vraag toe of al zijn inspanningen wel tot iets geleid hebben. Wie altijd het criterium voor succes bij anderen legt, maakt zichzelf afhankelijk en loopt het risico voortdurend tekort te schieten. Edouard Louis heeft in het leven veel meer bereikt dan er ooit voor Eddy Bellegueulle weggelegd leek. Of hij veel gelukkiger is, blijft de vraag.
middelr@xs4all.nl
