Leesimpressies

  • Elizabeth Strout: Niets is onmogelijk

  • Nr. 17 - 2019
  • Je zou mensen moeten ontraden om Niets is onmogelijk van Elizabeth Strout te lezen. Het is een voorwaardelijk advies. De juiste aanrader is lees eerst Ik heet Lucy Barton en snel daarna Niets is onmogelijk. De twee boeken zijn zeer complementair. Strout publiceerde het eerste deel in 2016, het vervolg een jaar later. De hoofdpersoon, schrijfster Lucy Barton, blikt terug op een belangrijke periode uit haar leven. Ze ligt in het ziekenhuis om te herstellen na wat zich liet aanzien als een simpele operatie. Complicaties belemmeren het genezingsproces. Dagenlang zit haar moeder zonder onderbrekingen aan het ziekbed. Dat is opmerkelijk omdat moeder en dochter geruime tijd geen contact hadden. Dan komt moeder onverwacht op bezoek. Hun relatie is verre van gemakkelijk. Er is thuis in het gezin het nodige misgegaan. In plaats van de kloof te bespreken die hen scheidt gaan de gesprekken over familieleden en bekenden uit het dorp waarin zij woonden. Die gesprekken zijn afleidingsmanoeuvre en bezigheidstherapie tegelijkertijd. De mensen die besproken worden zijn objecten. Zij nemen zelf niet deel aan het verhaal. En dan in Niets is onmogelijk komen deze figuranten tot leven. Zij komen zelf aan het woord en bieden inzicht in sleutelmomenten van hun leven. De rollen zijn omgekeerd. Lucy Barton speelt in deze verhalen een zijdelingse rol bijvoorbeeld met als aanleiding de verschijning van haar memoires.

    Er is met de personages van Elizabeth Strout iets bijzonders aan de hand. In het dagelijks verkeer nemen de meeste mensen terughoudendheid in acht. Men bezigt geen uitspraken, of hooguit omfloerst, die de ander pijn kunnen doen. Mensen uit de boeken van Strout hanteren die etiquette niet. Hun eigen levens zitten vol butsen en daarbij ontbreekt een antenne voor de gevoeligheden van een ander. Wanneer je hen nader leert kennen, ontstaat er enig begrip waarom ze zijn zoals ze zijn. Het boek is gesitueerd in Amgash, een stadje in Illinois. Mensen houden elkaar in de gaten zonder alles te weten. Er is een vader die zijn dochter verbiedt zich op te houden in het aanpalende bos, omdat hij de kans wil uitsluiten dat zij getuige zal zijn van zijn heimelijk homoseksuele escapades. Een ander is beschadigd teruggekomen uit een oorlog. Er is armoede en huiselijk geweld. Huwelijken met veel dienstjaren lopen alsnog spaak. Veel personages gaan gebukt onder zichtbare en onzichtbare littekens. Schaamte is een gedeelde emotie. Mensen hebben de neiging neer te kijken op anderen. Het zijn niet zo zeer de neerkijkers die aan het woord komen maar zij op wie neergekeken wordt. Vernedering is misschien wel meer een gevoel bij een slachtoffer dan een handeling van een dader. In Niets is onmogelijk heeft Strout negen verhalen bijeengebracht. Veel verhalen zijn hartverscheurend en toch is het geen deprimerend boek. Verhalen eindigen soms met een recent verworven inzicht of met een bekentenis. Sommigen modderen jarenlang op dezelfde voet voort en anderen ontworstelen zich aan beklemmende omstandigheden. Lucy vindt haar weg als schrijfster in New York, haar neefje Abel wordt een geslaagde ondernemer.

    Dottie zag opeens Shelly als een vrouw die alleen maar aan de allerbanaalste kwaal ter wereld leed: het leven had gewoon niet zo uitgepakt als zij had verwacht. Shelly had de teleurstelling van het leven omgezet in een huis dat ondanks de inzet van de juiste architecten toch een gedrocht werd ter grootte van Shelly’s behoeften


    Elizabeth Strout is een schrijfster met een rijk inlevingsvermogen. Zij pendelt uitgekiend heen en weer tussen beweren en suggereren. Het ene moment kraakhelder en het andere mag de verbeelding van de lezer zelf aan het werk. Een sterk punt in dit werk is de ambivalentie in het gedrag van mensen. Zij die elkaar schade hebben berokkend kunnen tegelijk van elkaar houden. Vooral kinderen bivakkeren in de hoek waar de klappen vallen. Toch kan er zich op de school iemand aandienen die de betrokkene omhoog weet te tillen. In somberheid is meer kleur te vinden dan enkel zwart. Lucy Barton weet zich te ontworstelen aan een jeugd van beproevingen. Haar broer en zus lukt dat nauwelijks.
    Er wordt van beoefenaren der moleculaire genetica wel gezegd dat zij de geheimen van het leven ontsluieren maar goede schrijvers kunnen dat ook. Zij laten zien waarom mensen doen wat ze doen en welke beweegredenen hen voortstuwen. Wie in de ban raakt van deze twee boeken, zal eveneens veel leesplezier beleven aan Olive Kitteridge, het werk dat aan dit duo voorafging. Daarin draaien dertien verhalen om de persoon van Olive Kitteridge, die na haar pensioen een zinvolle invulling van haar bestaan poogt te vinden. Dat is een zware opdracht als je decennia lang een nukkig karakter hebt gecultiveerd. Kitteridge speelt niet in de Midwest maar in Maine, de staat waar Elizabeth Strout haar wortels heeft.
    Het is jammer dat een overtuigend boek is voorzien van zo’n slappe titel. Waarom een dubbele negatie en niet aangesloten bij het open karakter van het origineel: Anything is possible?

    Terug