Leesimpressies

  • Geert Mak: Reizen zonder John

  • Nr. 23 - 2012
  • Binnen Geert Mak huizen verschillende persoonlijkheden. Hij is de gedroomde geschiedenisleraar die de klas stil weet te krijgen met zijn vertellingen. Soms gaat hij over op preken. Geert Ludzer Mak is de domineeste zoon van Nederland. Met gemak weet hij Freek de Jonge op afstand te houden. Of Mak nu over Nederland schrijft of over Europa, hij signaleert dezelfde zorgelijke ontwikkelingen. Met het oog op Amerika is de diagnose gelijkluidend. De idealen zijn in verval geraakt. Het kan nog goed komen maar dan moet er wel wat veranderen. Het is tijd voor een laatste waarschuwing. Alle waarnemingen typeren vooral de waarnemer. In Reizen zonder John doet Mak niet alleen verslag van zijn tocht in de voetsporen van Steinbeck maar wil hij tevens de stand van het land op maken. Hij neemt de gelegenheid te baat om de geschiedenis van het land door zijn bril uit de doeken te doen. Hij maakt ruimschoots gebruik van vele bronnen. Een schat aan auteurs wordt aangehaald en de lezer krijgt vele statistische gegevens gepresenteerd. Het boek beslaat ruim 500 bladzijden. De informatiedichtheid is hoog, de schrijfstijl onderhoudend

    In relatie tot Steinbeck trekt Mak de geloofwaardigheid van zijn voorganger in twijfel. Als je dezelfde reis onderneemt kun je ontdekken dat Steinbeck in grote vaart door het land scheurde. Per dag legde hij enorme afstanden af vooral als je bedenkt dat hij vooral secundaire routes uitkoos. Tijd voor ontmoetingen onderweg bleef er nauwelijks over. Zo neemt Mak aan dat de kerkdiensten waarover Steinbeck schreef aan zijn fantasie ontsproten zijn. Veel van wat Steinbeck schreef, brengt Mak in verband met zijn brieven aan echtgenote Elaine. Als hij daarin geen melding maakt van bezoeken aan kerkdiensten, gelooft Mak niet langer dat hij er meer bezocht heeft dan de ene die in Travels with Charley genoemd wordt. De bewijskracht daarvan is aanvechtbaar. Er zijn huwelijken denkbaar waarin het bezoek aan kerkdiensten niet tot de favoriete gespreksonderwerpen behoort.

    Is het erg, die ontluistering van Steinbeck en Travels die zich pal voor mijn neus ontvouwt? Nee, en ja. Steinbeck is een geboren verteller, en hij overdreef graag


    Mak heeft de neiging om Amerika vooral langs de meetlat van de politiek te leggen. Eerlijkheidshalve geef ik toe dat hij zichzelf op een gegeven moment corrigeert dat de tegenstelling tussen links en rechts minder belangrijk is dan hij altijd gedacht heeft. Voor de staat van het land is politiek slechts een invalshoek. Daarnaast valt de sterke fascinatie voor het verleden op. Hij schrijft uitvoerig over ondernemer Henry Ford maar Steve Jobs komt in het boek niet voor. En dan is er die bezorgde blik. Op diverse plaatsen komt de teloorgang van het publieke domein aan bod. Het spoorwegnet stelt in vergelijking met enkele decennia terug nauwelijks meer iets voor. Fraai is het citaat dat Mak aanhaalt van columnist Thomas Friedman. “Als alle Amerikanen het luxueuze centraal station van het hedendaagse Berlijn konden vergelijken met het smerige, vervallen Penn Station in New York City, dan zouden ze zweren dat wij degenen waren die de Tweede Wereldoorlog hadden verloren.”
    Het onderwijs vormt een ander maatschappelijk terrein waarop Mak tot sombere conclusies komt. Tegenover die constatering past de opmerking dat op de Shanghai ranking 2012 met de beste universiteiten van de wereld bij de eerste twintig er zeventien uit de Verenigde Staten komen. Nooit heb ik zelf de trip van Steinbeck afgelegd. Wel ben ik op veel dezelfde plaatsen geweest als Mak. Soms op hetzelfde moment. Net als Mak bevond ik me tijdens de marathon van Chicago in 2010 in die stad. Dit voorjaar kwam ik net als Mak vanuit Windsor in Canada door de tunnel Amerika binnen in Detroit. Misschien hebben we dezelfde douanebeambte ontmoet die in mijn geval een paar verse handschoenen aantrok om mijn onderbroeken op explosieven te screenen. Ik ontsnapte de dans. Mak beschrijft Detroit als een spookstad. Er zijn brede boulevards waar midden op de dag slechts een handjevol auto’s te bekennen valt. Voetgangers zijn er zo mogelijk nog minder. Ook dat is maar een deel van de werkelijkheid. Als je in downtown Detroit de Joe Louis Arena bezoekt voor een ijshockeywedstrijd van de Red Wings dan zie je dat Detroit tot leven komt. Of ga naar Comerica Park om dertigduizend enthousiaste mensen te zien die juichen voor de Detroit Tigers. Na afloop van de wedstrijd die ik zag tegen de Cleveland Indians, kwam direct na de laatste bal een hele ploeg in actie om het stadion gereed te maken voor een muziekfestival in het aankomend weekend. Als Mak in Turkije uren doorbrengt op de Galata brug dan hoor je de plaatselijke mannen nooit spreken over Fenerbahce, Galatasary of Besiktas terwijl die mensen dat natuurlijk wel doen. Mak houdt niet van sport en dus bestaat die kennisbron voor hem niet. Op blz 375 schrijft Mak dat de Amerikanen niet meer betrokken zijn bij hun leger. Bezoek een honkbalwedstrijd en je leert een heel ander sentiment kennen. Diverse keren heb ik meegemaakt hoe tijdens het wisselen van inning militairen, terug uit Afghanistan of Irak, in het zonnetje worden gezet. De reactie is telkens dezelfde. Het hele stadion komt na de aankondiging spontaan overeind en er volgt minutenlang een staande ovatie. Wie een land wil leren kennen, doet er goed aan kennis te nemen van de populaire cultuur. Mak is bevriend met de enige marxistische familie uit Amerika. Daar is niks mis mee maar het levert wel een eenzijdig beeld op. Of om het te zeggen met de woorden uit Travels with Charley: Disneyland is net zo representatief voor Amerika als Yellowstone National Park.

    Terug

Lijstjes

Deze auteur komt voor in de lijstjes: