Leesimpressies
Geir Gulliksen: Het verhaal van een huwelijk
- Nr. 4 - 2020
- Het huwelijk is een teamsport maar dan zonder spelregels. Daarom kan het nooit een Olympische discipline worden. Hoe zou je moeten vaststellen wie in aanmerking komt voor welke medaille. Een huwelijk staken kan wel. In Nederland ligt het aantal echtscheidingen op ongeveer 30.000 per jaar. Uit Noorwegen zijn mij geen cijfers bekend. Geir Gulliksen beschrijft de echtscheiding van Jon en Japie. Zij kenden een intense liefde die na twintig jaar geen stand meer hield. Japie ontmoette op haar werk een nieuwe man die haar geleidelijk volledig in beslag nam. Het bijzondere aan de roman is dat het uitgerekend Jon is die vertelt over hoe Japie in de ban van een ander raakte. Hij maakt zijn eigen verhaal ondergeschikt aan het hare. Zij vertrekt en hij doet verslag. Je verplaatsen in een ander is de weg om te begrijpen wat er is gebeurd. Vooral met haar is gebeurd. Het is spannend om te lezen in hoeverre het als achterblijver lukt om te begrijpen waarom iemand vertrekt. Kan de verteller zich los maken van zijn partijdige betrokkenheid? Is zijn inlevingsvermogen het juiste kompas? Kan hij zijn grote liefde doorgronden?
Als Jon en Japie elkaar ontmoeten, hebben zij elk een andere relatie. Jon is getrouwd en komt met zijn dochter bij de dokter. Voor Japie als stagiaire in een huisartsenpraktijk is het een eerste consult. Hoe ontstaat aantrekkingskracht tussen twee mensen? Het begint met het iets te lang vasthouden van een blik. Dat gebeurt altijd en overal. Soms wordt die blik direct ingewisseld voor een volgende blik zo maar in een winkel of in het openbaar vervoer. Een enkele keer is die blik de openingszet van een langdurige relatie. Na de tweede ontmoeting realiseren Jon en Japie zich dat ze samen verder willen, verder moeten. De in de steek gelaten echtgenote van Jon voegt hem de verwensing toe dat hij op enig moment op dezelfde manier als zij verlaten zal worden. Hij negeert de suggestie maar onthoudt het wel. De intensiteit tussen Jon en Japie zal bestand zijn tegen elke dreiging. Dat is wat het echtpaar aanvankelijk denkt. Ze krijgen samen twee zonen. Gulliksen schetst minutieus de intimiteit tussen de twee. Vooral de seksuele kant van de relatie krijgt aandacht. De lezer krijgt de rol van voyeur aangemeten. Het nieuwe plaatst het oude in een ander perspectief. Geluk verplaatst zich van A naar B.
We waren te verschillend of te gelijk. Er was te weinig of te veel intimiteit. We waren te jong om onszelf en elkaar te kennen. We waren te gevoelig, en op verschillende manieren, en we werden ongevoelig voor de manier waarop de ander gevoelig was
De nieuwe relatie gaat niet gebukt onder de onervarenheid van de vorige. Jon en Japie delen alles samen. Dan is er weer zo’n toevallige ontmoeting. Japie ontmoet Harald. Zij kan niet wachten om Jon over deze gebeurtenis te vertellen. Hij luistert met veel belangstelling naar haar verhaal. Hij leeft mee. Een grote liefde kan veel hebben. Hij gunt haar zelfs een seksueel avontuur. Japie en Harald lopen samen hard, skiën samen, beklimmen samen wanden en werken gezamenlijk aan een project. De bezoeken aan Harald vinden vaker en langer plaats. Heel geleidelijk ontstaat het besef dat er een nieuwe relatie in de maak is. Als het te laat is, rijst de vraag hoe dat heeft kunnen gebeuren. Is de onderstroom van het verlangen naar iets anders en beters ooit te doven? Gewenning nodigt uit tot verandering. Wat niet heeft geholpen is de gewijzigde rolverdeling die is opgetreden in het huwelijk van Jon en Japie. Aanvankelijk was hij kinderboekenschrijver en als journalist in dienst bij een krant. Vanwege slechte economische omstandigheden accepteert Jon een afvloeiingsregeling. Hij wordt freelancer en huisman. Vanaf dat moment raakt de balans in het huwelijk verstoord. ‘Maakte ik me afhankelijk van haar, trok ik me terug in haar schaduw, maakte ik me ondergeschikt aan haar en kwam ik tot rust in het licht van haar bestaan en haar gemoedsgesteldheid?’ Hebben de hoofdrolspelers op het moment dat zij zich midden in de storm bevinden door wat er gaande is? Gulliksen tekent het verslag op uit de mond van Jon als alles voorbij is. Zelfs dan blijft het lastig inzichtelijk te maken waarom iets mis gaat. Is beschrijven hetzelfde als verklaren. Tolstoi zou gezegd kunnen hebben dat alle huwelijken, gelukkig of ongelukkig, anders zijn. Gulliksen weet diep door te dringen in één specifiek voorbeeld. Er blijft veel te speculeren. Misschien is een te grote dosis egocentrisme debet aan de schipbreuk. Het neemt me niet voor de ouders in dat de impact van hun gedrag op het leven van de kinderen zwaar onderbelicht blijft. Pas tegen het einde van de roman richt de vader enige aandacht op de consequenties van de gebeurtenissen voor hun zonen en dan spitst zich dat slechts toe op de oudste van de twee. Misschien is deze blinde vlek slechts een camouflage voor een schuldgevoel. De kinderen blijven achter in het huis waar ooit het gezin woonde en krijgen wekelijks bij toerbeurt een vader of moeder over de vloer. Een iets te lang vastgehouden blik kan alles overhoop halen.
middelr@xs4all.nl
