Leesimpressies
Helle Helle: Zij
- Nr. 3 - 2020
- Telkens als er een boek van Helle Helle verschijnt, schaf ik dat aan. Dat begon in 2007 met ‘De veerboot’. Ze schrijft romans die vooral onbegrijpelijk zijn. Het lezen bezorgt me weinig genoegen. Toch zit er iets in haar werk dat onder je huid kruipt en waar je moeilijk van los komt. Het lukt niet haar werk te negeren. Naar aanleiding van het nieuwste boek, stond er afgelopen weekend een informatief vraaggesprek met haar in de Volkskrant. Sommige vragen werden beantwoord. Nog meer nieuwe werden opgeworpen. De nieuwe roman bevat fragmenten uit het leven van een 16-jarige middelbare scholier met een belangrijke bijrol voor haar 41-jarige moeder. In de roman belandt de moeder in het ziekenhuis maar keert na een paar weken terug naar huis. Afgaande op het vraaggesprek komt de moeder te overlijden. In de roman wordt daar echter geen melding van gemaakt. Helle Helle laat de lezer in het ongewisse. De lezer mag zelf conclusies trekken. Alle bijfiguren in de roman dragen een naam maar het meisje en de moeder blijven naamloos. Helle Helle wil haar lezers aan het lachen brengen maar ook dat ze één keer huilen. Andersom kan natuurlijk ook. Bij mij wekt ze vooral verwondering. Misschien mag dat ook.
Dat een Chinese schrijver Han Han heet, zoiets kan gebeuren, maar waarom noemt een Deense schrijver zich Helle Helle? De naam Helle stamt uit de familie van haar moeder. Omdat de moeder geregeld van echtgenote wisselde veranderde de achternaam van de schrijver. Tot ze het welletjes vond en voor eens en altijd als schrijversnaam voor Helle Helle koos. Haar boeken wemelen van de merkwaardige zinnen. Zij heeft een fenomenaal geheugen voor aparte zinnen die ze in de loop van haar leven heeft opgevangen. Daar strooit ze mee in de tekst. Vaak is de moeder van de schrijver de oorspronkelijke bron. Zij is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor een eerdere boektitel: Dit zou in de tegenwoordige tijd geschreven moeten worden. Een andere opvallende titel luidt: Het idee van een ongecompliceerd leven met een man. Ook de dialogen voltrekken zich langs merkwaardige patronen.
‘Soms denk ik dat het gemakkelijker zou zijn als jij hier niet was.’ ‘Of als jij hier niet was. Waarom ben je hier?’ ‘Dat weet ik niet.’ Dan is het waarschijnlijk daarom,’ zei hij
Je voelt dat de zinnen van Helle Helle zwanger zijn van betekenis, maar welke is niet duidelijk. Ook in de roman Zij is alles in de tegenwoordige tijd geschreven. Dat leidt tot tegennatuurlijke constructies. Wat te denken van ‘een uur geleden begint de vakantie’. Toekomst en verleden zijn uitgebannen. Voor de mensen bestaat alleen het heden. Dat is wel zo veilig. Een vertrouwd aspect in het werk is de fascinatie met de voedselketen. Personages doen boodschappen in de supermarkt, maken voedsel klaar en eten of drinken. In Zij gebeurt dat bijna op elke bladzij. In alle romans komt er op de eerste twee bladzijden al direct een link met eten voor. Hoewel de personages volop praten en handelen lijkt er nooit een echt contact tot stand te komen. Iedereen maakt een omtrekkende beweging langs zijn of haar gevoelens. Alle communicatie gaat via een omweg alsof de auteur familie is van Samuel Beckett. Helle Helle schrijft nooit op een directe manier wat iemand ten diepste bezig houdt. Op introspectie rust een taboe. Als uitlaatklep fungeert het halen van een frisse neus.
Een ander terugkerend kenmerk is de wispelturigheid van de romanfiguren. Neem nou het feestje dat vriendin Tove wil organiseren. Het aanvankelijke idee voor het thema van de avond is dat de gasten zich verkleden als hun vroegere zelf. Bij nader inzien wijzigt zij dat in hun toekomstige zelf. Uiteindelijk beslist Tove dat iedereen dient te komen zoals hij is.
Terloops, zonder enige toelichting, blijkt dat de hoofdrolspelers gedurende het tijdsbestek van het verhaal verschillende keren verhuisd zijn. Personages beschikken over een levendige fantasie. Dat wordt ook van de lezer verwacht. Als de vriendinnen tot hun verrassing een nieuwe overall aantreffen bij een bushokje dan vermoedt Tove dat iemand op staande voet ontslag heeft genomen. Zij voegt daaraan toe dat slechte werkomstandigheden wel de oorzaak zullen zijn. Of neem de twee broers die pas halverwege een film de televisie aanzetten. Zo ontstaat er een discussie aan wat daaraan voorafgegaan is. Een twistgesprek zonder winnaar want de echte voorgeschiedenis blijft onbekend.
Het werk van Helle Helle is intrigerend zoals een labyrint dat is. Het gebrek aan samenhang kan een struikelblok vormen. Absurdisme graag met mate. Je wilt soms een kop en een staart. Een varkenshaasje in de aanbieding bij de supermarkt kan een plot niet dragen. Gestreepte zuurtjes evenmin. Als de schrijver over drie of vier jaar een nieuwe roman publiceert ben ik niet van plan tot aanschaf over te gaan. Alleen pakken zaken in de werkelijkheid vaak net even anders uit. Gewoon daarom.
middelr@xs4all.nl
