Leesimpressies
Hervé Le Tellier: Anomalie
- Nr. 6 - 2022
- De roman van Le Tellier biedt een duizelingwekkende leeservaring. Een Boeing van Air France landt in New York na onderweg een hevig noodweer doorstaan te hebben. Bemanning en 243 passagiers komen veilig aan. Het toestel is flink beschadigd. Verder lijkt er niets aan de hand. Ruim drie maanden later is echter hetzelfde toestel met dezelfde inzittenden opnieuw onderweg naar de Verenigd Staten. Code rood. Protocol 42 wordt van kracht hetgeen nooit eerder gebeurd is. Het vliegtuig wordt afgeleid naar een militaire basis, toevallig de plek waar ooit De Hindenburg in brand vloog, en alle reizigers moeten direct in quarantaine. Autoriteiten doen onderzoek. Wetenschappers uit verschillende disciplines worden ingevlogen om te achterhalen wat de verklaring is voor dit onverklaarbare verschijnsel. Voorlieden van alle religies komen bijeen om te duiden wat er aan de hand is. Hoe kunnen er twee versies van passagiers en bemanning bestaan? Ieder mens is toch uniek. Alleen God of Allah kan mensen scheppen. Is de duivel hier aan het werk geweest? Is de mensheid slechts een computersimulatie ontworpen door een onbekende grootheid uit een verre plek in het heelal. Is de verdubbeling een onbedoeld foutje? Met spoed gaan de veiligheidsdiensten aan het werk om de inzittenden van de eerste vlucht op te sporen voor een confrontatie met de inzittenden van de tweede vlucht.
Le Tellier is een Franse wetenschapsjournalist met meer dan twintig boeken op zijn naam. Voor Anomalie kreeg hij de Prix Goncourt. Hij schreef dit werk in 2020 maar laat het verhaal spelen in 2021. Hij schreef dus een toekomstroman met kenmerken van sciencefiction. Voor mij zou dat aanleiding zijn de roman links te laten liggen ware het niet dat de gekozen invalshoek origineel is en intrigeert. Het was sinds Leila Slimani in 1916 weer de eerste keer dat ik me aan de winnaar van de Prix Goncourt heb gewaagd. Toekomstverkenningen zijn een hachelijk domein. Le Tellier voert in 2021 een Amerikaanse president op die weinig heeft van Joe Biden maar in zijn opdringerige domheid vooral doet denken aan de 43e bekleder van het ambt. Door de hele roman maakt de auteur vernuftig gebruik van allerhande verwijzingen. Als het vliegtuig dreigt ten onder te gaan in het noodweer schrijft hij “alle kalme vluchten lijken op elkaar. Iedere turbulente vlucht is dat op zijn eigen manier.” In zijn speelsheid is Le Tellier een waardig erfgenaam van landgenoot George Perec. Op het verhaal is zeker de uitspraak van Nietzsche van toepassing: “waarheden zijn illusies waarvan men is vergeten dat het illusies zijn”. De drie delen waaruit het boek is opgebouwd beginnen met een citaat van passagier Victor Miesel, die postuum beroemd zou worden met de roman Anomalie. In zekere zin is Victor Miesel het duplicaat van Hervé Le Tellier.
Geen enkele schrijver schrijft het boek van de lezer, geen enkele lezer leest het boek van de schrijver. Alleen de laatste punt hebben ze gemeen
Het eerste deel bestaat uit beknopte portretten van verschillende personages telkens geschreven in een andere stijl. Wat hen bindt blijft onduidelijk. De hoofdstukken eindigen met de opmerking dat zij door een instantie bespioneerd of zelfs aangehouden worden. Uiteindelijk wordt duidelijk dat zij allemaal deelnemer zijn aan de bewuste vlucht van Air France. Uit de confrontaties blijkt dat er in ruim drie maanden veel kan veranderen. Lucie beëindigt de relatie met haar veel oudere architect, de gezagvoerder wordt terminaal ziek en schrijver Miesel pleegt zelfmoord voordat zijn boek een bestseller wordt. In zo’n periode kan iemand natuurlijk ook zwanger worden.
In het tweede deel domineert het perspectief van de autoriteiten. Hun eerste impuls is geheimhouding. Niemand mag weten van de mysterieuze herhaling van de vlucht. In een hangar worden honderd wetenschappers bijeen geplaatst om de ontraadseling van het mysterie op te lossen. Zij zullen het niet eens worden. Er is een belangrijke rol weggelegd voor de probabilist Adrian Miller. Hij heeft samen met een collega de protocollen opgesteld die houvast moeten bieden bij onverwachte gebeurtenissen. Hij deed dat na 11 september toen uit evaluaties bleek dat er in de veiligheidsketen van alles was misgegaan waardoor de aanslagen niet meer voorkomen konden worden. Op basis van 37 basisprotocollen elk met tussen de 7 en 20 mogelijke paden zijn 500 basissituaties geformuleerd met evenveel te volgen procedures. Bij elke munt die je gooit valt er kop of munt. Er is zelfs een minieme kans dat een munt op de zijkant valt. Zelfs is denkbaar dat de munt niet valt maar blijft zweven. Dan heb je protocol 42.
Belangrijk is de confrontatie van alle reizigers met zijn of haar duplicaat. De reacties zijn heel verschillend. Een zoon realiseert zich dat hij niet twee moeders heeft maar twee keer dezelfde moeder. Heeft de versie van maart of die van juni recht op de woning. De duplicaten krijgen het aanbod om een andere identiteit aan te nemen en zo een nieuw leven te starten op kosten van de overheid. Nadenken over de eigen identiteit wordt onontkoombaar voor alle reizigers. Het raffinement van Le Tellier kan de lezer nog lang achtervolgen. Daarom is het extra jammer dat de Nederlandse uitgave vol slordigheden zit. Kon de vertaler niet tikken of was de eindredacteur met sabbatical. Soms staan er twee van die gedrochten op dezelfde pagina zoals op blz102. Anomalie had beter verdiend.
middelr@xs4all.nl
