Leesimpressies

  • Jeffrey Sachs: Welvaart voor de wereld

  • Nr. 10 - 2009
  • Het was een boeiende aflevering van Wintergasten met Jeffrey Sachs in de hoofdrol, een innemende man die weloverwogen formuleert. Ook interviewer Joris Luyendijk was op dreef. Sachs, vermaard ontwikkelingseconoom aan de Columbia universiteit te New York, wist met zijn fragment te bereiken dat ik sinds lang weer een film van Woody Allen bezocht: Vicky Cristina Barcelona. Intussen las ik het dagboek dat Woody Allen tijdens de opnamen bijhield. Na afloop van een lange draaidag begon voor hem de zwaarste klus. Hoe kon hij zich Scarlett Johansson van het lijf houden? Wat zijn vrouwen toch vindingrijk als zij tot de hotelkamer van een man willen doordringen. Geestige man die Allen. Terug naar Sachs en het vak waar hij verstand van heeft.

    In Welvaart voor de wereld geeft Sachs een bombardement aan informatie om de belofte uit de titel waar te maken. Met een soort wiskundige precisie analyseert hij ontwikkelingen op het terrein van ecologie, demografie en economie. Hij baseert zich op diverse ontwikkelingslijnen uit het verleden. Waar extrapolatie leidt tot ongewenste consequenties geeft hij aan hoe een omslag dient plaats te vinden. In dit boek staat het geloof in de maakbaarheid volledig overeind. De uitgangspositie is echter ongunstig. De wereldeconomie is meer vervlochten dan ooit, de wereldmaatschappij lijkt daarentegen verdeelder en angstiger dan voorheen.


    Betere samenwerking is de sleutel tot de oplossing en de lezer kan een handje toesteken


    Rond 1800 begon het antropoceen, het tijdperk waarin de menselijke activiteit een ontregelend invloed op de natuurlijke omgeving uitoefent. Sachs laat het niet bij het schetsen van sombere scenario’s. De dreigende klimaatverandering kan via dezelfde stappen bestreden worden als succesvol is gebeurd met de aantasting van de ozonlaag. Er is allereerst wetenschappelijke consensus nodig over wat er gaande is. Op het vlak van de klimaatverandering is die horde genomen. Vervolgens is bewustwording door het grote publiek noodzakelijk. Zonder dat ontstaat er geen draagvlak voor maatregelen. Gemiddeld verloopt er ten minste tien jaar tussen het ontstaan van wetenschappelijke consensus en acceptatie door de publieke opinie. Films als een An inconvenient truth werken mee aan de gewenste doorbraak. Van daaruit kunnen alternatieve technologieën zich ontwikkelen en kan er gewerkt worden aan een internationaal kader voor maatregelen zoals via verdragen.

    Ook het vraagstuk van de explosieve bevolkingsgroei is voor Sachs oplosbaar. Op dit moment kent de aarde circa 6,6 miljard mensen. Bij ongewijzigd beleid zal de teller in 2050 op 9 miljard staan, een getal waarbij de voedselproductie tekort schiet. Sachs schetst een perspectief waarbij dit aantal in 2050 kan stabiliseren op 8 miljard. Belangrijkste indicator voor de bevolkingsomvang is het vruchtbaarheidscijfer dat wil zeggen het gemiddeld aantal kinderen per vrouw. Dat nu nog hoge cijfer blijkt omlaag te gaan als de kindersterfte daalt. In het aantal geboortes zit kennelijk een risicofactor voor verlies verdisconteerd. Gezien de leeftijdsopbouw van de huidige wereldbevolking zal stabilisering pas na verloop van tijd kunnen plaatsvinden. De oververtegenwoordiging van vrouwen in de vruchtbare leeftijd zal eerst nog zorgen voor een stijging. In de demografische ontwikkeling zit een traagheidsmoment ingebouwd. Van sommige landen is bekend dat het gelukt is om het vruchtbaarheidscijfer ingrijpend terug te dringen: in Thailand bijvoorbeeld van 6,4 begin jaren zestig naar 2,9 begin jaren tachtig. Een betere opleiding voor meisjes heeft een gunstig effect op het terugdringen van het vruchtbaarheidscijfer.

    Na ecologie en demografie is de economie het laatste terrein waarop Sachs zijn pijlen richt. Armoede vormt een grote bedreiging voor de stabiliteit in de wereld. Het is niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid maar ook van eigenbelang om hier voortgang te boeken. Sachs trekt een parallel tussen hoe landen met hun eigen armen omgaan en met de armen in de rest van de wereld. Zweden doet het in beide opzichten goed, de Verenigde Staten slecht. Hoewel het boek vooral een rationele aanpak predikt, kan Sachs de verleiding niet weerstaan om de vorige Amerikaanse regering met kritiek te bestoken. De feiten zijn op zichzelf echter overtuigend genoeg. Zo staan er naast elkaar kaarten van Afrika en India met daarop getekend het spoorwegnet. Hoewel de twee kaarten in contouren op elkaar lijken, geeft de railinfrastructuur een uiteenlopend beeld te zien. In Afrika zijn er alleen aan de randen enkele lijnen aanwezig die nauwelijks het binnenland bestrijken terwijl heel India een wirwar aan lijnen en knooppunten vertoont.

    De rode draad in alle voorstellen ter verbetering is betere samenwerking. Samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid. De vrachtauto’s van het bedrijfsleven behoeven wegen van de overheid zoals de medicijnen van het bedrijfsleven gebaat zijn bij ziekenhuizen van de overheid. Ook de samenwerking tussen de vakdisciplines is nodig. Omdat de problemen in elkaar grijpen vraagt ook de kennis om die te bestrijden om bundeling. Aan het eind komt Sachs met acht aanbevelingen voor de lezer hoe iedereen als individu een bijdrage kan leveren. Degene om te reizen ter verhoging van het inzicht in andere plaatsen en culturen sprak me aan. Er valt te vrezen dat ik me de andere zeven evenzeer mag aanrekenen. Sachs heeft een boek van de hoop geschreven. Ruim een maand na de inauguratie van Obama is de vraag gewettigd: wie was die Bush ook weer?

    Terug