Zoals Daniel Kehlmann negen verhalen heeft benut om die met dunne draden tot een roman te weven, staan bij Lahiri alle negen verhalen op zichzelf maar met misschien wel meer eenheid dan de roman van Kehlmann (zie weblog 13) heeft te bieden. Het alom aanwezige thema in het werk van Lahiri is hoe Indiërs of eigenlijk Bengalen weten te overleven in een andere cultuur of eigenlijk in de Amerikaanse cultuur van New England. In steeds nieuwe gedaanten komt dit onderwerp aan bod.

Met behulp van showing not telling weet Lahiri het bijzondere universeel te maken

Het modale personage in het werk van Lahiri is een man die het moederland verlaat om een bestaan op te bouwen in een ander land. Dat komt vaak neer op het beoefenen van een exact vak aan een prestigieuze universiteit als Harvard of MIT. Boston of directe omgeving wordt de nieuwe woonplaats. Daar strijkt de immigrant neer met zijn vrouw of zij volgt korte tijd later. De echtelieden kennen elkaar nauwelijks want hun huwelijk is gearrangeerd. Benauwd delen zij in het begin als vreemdelingen het echtelijk bed. Soms groeit vanuit het niets een liefde. Lahiri schetst vooral het persoonlijk leven van haar figuren. Het werkzame leven krijgt minder aandacht. Rijk aan details en met een verfijnde opmerkingsgave brengt zij de figuren tot leven. Maatschappelijk geslaagd maar binnenshuis woont nog altijd India. Het moederland drukt een stempel via kleding, haardracht en maaltijden. Contacten met de nieuwe landgenoten blijven tot een minimum beperkt. Isolement omklemt het huiselijk leven. Tot zich een housewarming of familiefeest aandient. Dan verschijnen er overal vandaan tientallen mensen met eenzelfde achtergrond. Per post blijft de band met het moederland contact. Nieuwtjes en sterfgevallen worden doorgegeven. Liefst jaarlijks is Calcutta de favoriete vakantiebestemming. Hoewel dat een miljoenenstad is, krijgt de lezer de indruk dat iedereen die in Calcutta woont wel vriend of familie zal zijn van een personage uit Massachusetts van Lahiri. Terwijl het patroon herkenbaar is, blijft Lahiri boeien met telkens nieuwe varianten. Mensen zijn verknocht aan de tradities uit hun jeugd maar een ongekende ambitie drijft hen voort. Een verscheurd leven is de prijs maar die is het waard betaald te worden. Alles beter dan met hangende pootjes terug. Wie volhoudt ontwikkelt zelfrespect. Aan het eind van het laatste verhaal zien we een bezorgde vader die zijn opgroeiende zoon wil behoeden voor teleurstellingen. Hij neemt zich voor het volgende tegen hem te zeggen: “I tell him that if I can survive on three continents, then there is no obstacle he cannot conquer.”

Woorden als identiteitscrisis, cultuurkloof of heimwee heeft Lahiri niet nodig. Zij vertelt haar boodschap door middel van indringende portretten. De verhalen zijn ontroerend en soms ronduit hartverscheurend. Show it don’t tell it is het motto van de schrijfster. En die kunst verstaat ze als de beste. Met subtiele blik fileert ze de levens van haar onthechte personages. Je hoeft niet in India te zijn opgegroeid of een Amerikaanse droom nagejaagd te hebben om gegrepen te worden door het werk van Jhumpa Lahiri. Een groot schrijver weet het bijzondere universeel te maken. Het doet er niet toe of je uit Aracataca, Dublin, Kioto of Calcutta komt. De menselijke conditie kan verschillen van plaats en tijd overbruggen. Herkenbaarheid die ontstaat ondanks de verschillen is des te imposanter.

Is aan _Interpreter of maladies- te herkennen dat het een debuut is? Verschilt het werk van de boeken die volgden in 2003 en 2008? Naar mijn smaak nauwelijks. Thema en stijl zijn consistent. De verhalen zijn beknopter dan in haar laatste bundeling. Misschien moest er eerst een vingeroefening in de breedte zijn om in haar tweede boek, een roman, de diepte in te kunnen. Wel valt er enig effect van het tijdsverloop te bespeuren. Zijn in het debuut de hoofdrollen vooral weggelegd voor de eerste generatie migranten, in het latere werk verschijnt de tweede generatie nadrukkelijker op het toneel. De kinderen doen zich soms Amerikaanser voor dan hun autochtone leeftijdgenootjes wat de eenzaamheid van de ouders verder aanscherpt. Lahiri beweegt in onderwerpkeuze met haar generatie mee. Dat geeft het werk een extra dimensie en is perspectiefrijk met het oog op de toekomst. Daarom is mijn boodschap voor iedereen die van mooie verhalen houdt: lees alles van Jhumpa Lahiri.

Terug