Leesimpressies
Jo Nesbo: Macbeth
- Nr. 31 - 2018
- Schrijver Jo Nesbo is vooral bekend geworden door zijn thrillers met de Oslose politieman Harry Hole in de hoofdrol. Elf stuks zijn er daarvan verschenen. Harry Hole is inventief maar tegelijkertijd een kettingroker en zware drinker. Het is opmerkelijk hoe vaak politiespeurders in boeken tobben met een drankprobleem. Krijgen ze dat via het curriculum van de politieacademie aangereikt? Je ziet een door de wol geverfde inspecteur voor de klas staan die op docerende toon de volgende roosterwijziging overdraagt: morgen oefenen we verder in het opstellen van een daderprofiel maar vandaag behandelen we het vak overmatig drankgebruik. Naast de theorie doen we een practicum. Het zijn colleges die aanslaan. In zijn laatste boek heeft Nesbo een ander decor gekozen. De lezer vertoeft in Schotland te midden van onweer en regen. Nesbo heeft zich aangesloten bij andere schrijvers met naam en faam door een moderne bewerking van Shakespeare te produceren. Zijn keuze is gevallen op Macbeth, een eerzuchtig man opgezweepte door een eerzuchtige vrouw. Samen doen zij een greep naar de macht. Succes blijkt echter de eerste stap naar de ondergang. Het is een moraal die op bijval mag rekenen.
Nesbo heeft de intriges aan het Schotes hof ingeruild voor de verwikkelingen in de gemeentepolitiek. Het gaat om een stad in verval. Werkloosheid, criminaliteit en corruptie zijn aan de orde van de dag. De eerste actie uit het boek betreft een drugstransport. Nieuwe aanvoer dient vanuit een schip aan land gebracht te worden. Meteen wordt duidelijk dat macht gepaard gaat met strijd tussen concurrenten. Nesbo zal dat beginsel door het hele boek eerbiedigen. Er zijn twee bendes die het op de verdovende middelen voorzien hebben en er zijn twee afdelingen van de politie die met de eer van een arrestatie willen gaan strijken. Veel speelt zich af in een casino en uiteraard beschikt het stadje over twee concurrerende casino’s. Het meest chique casino wordt gerund wordt door Lady, de echtgenote van Macbeth. Wie macht wil moet sterk en slim zijn. Bondgenoten kunnen daarbij behulpzaam zijn en als je die niet hebt dan moet je die zien te verwerven. Verraad en loyaliteit verkeren in onderlinge spanning. Nesbo laat de lezer vaak in het ongewisse tot welk kamp iemand behoort en hoe lang iemand daar zal verblijven. De machtsbalans is vaker verstoord dan stabiel. De permanente les is: eeuwige trouw is onmenselijk en verraad menselijk.
Als je op twee fronten vijanden hebt, dan zijn er twee klassieke tactieken. De eerste is dat je een wapenstilstand met de ene afspreekt, alle krachten concentreert om de ander te verslaan en vervolgens zonder waarschuwing vooraf aanvalt. De tweede methode is dat je de twee vijanden tegen elkaar opzet, wacht tot ze beiden verzwakt zijn en dan toeslaat
Een belangrijke strijd van Macbeth is die met Duff. De twee zijn jeugdvrienden, samen opgegroeid in een weeshuis. Samen hebben ze afgerekend met de directeur van het weeshuis die zich aan misbruik bezondigde. Macbeth brengt de hoofdcommissaris om het leven als uitdrukking van zijn eerzucht. Vanaf dat moment is er geen weg terug. Voor Macbeth is het niet voldoende de hoofdcommissaris uit de weg te ruimen. Als je zelf de troon wilt, zul je ook moeten afrekenen met de plaatsvervanger van de hoofdcommissaris. Duff die Macbeth door en door kent kan van een compagnon veranderen in een bedreiging. Dat brengt de positie van Duff in gevaar.
In het toneelstuk van Shakespeare is een belangrijke rol weggelegd voor een voorspelling door drie heksen. Zij voorzien dat hij aan de macht komt maar ook dat hij gevaar loopt. Hij heeft alleen iets te vrezen van iemand die niet door een vrouw is gebaard. Het is de onzekerheid over een goede afloop die Macbeth en zijn Lady de stuipen op het lijf jaagt. Macht is geen kalmeringsmiddel. Macbeth komt ten val door iemand die via een keizersnede ter wereld is gekomen en letterlijk genomen dus niet door een vrouw is gebaard. Hier hanteert Shakespeare een Bill Clintonachtige spitsvondigheid avant la lettre. Clinton kwam er mee weg, Macbeth niet.
Jo Nesbo heeft een spannende bewerking gemaakt van de klassieker. Hij getuigt van zijn veelzijdig talent. Hij is niet alleen een schrijver van wie meer dan dertig miljoen boeken verkocht zijn maar is in eigen land ook een populaire popmuzikant. In zijn jonge jaren speelde hij ook even betaald voetbal. De transformatie naar de huidige tijd is in Macbeth overtuigend uitgevoerd. De hervertelling vormt een lastig genre. De schrijver bevindt zich in een spagaat doordat hij twee lastig te combineren criteria dient te verenigen. Hij moet dicht in de buurt van het origineel blijven om als hommage aan een grote voorganger te fungeren maar dient er ook een eigen draai aan te geven die meer is dan een volgzame imitatie.
Voor wie hogerop wil is Macbeth verplichte leeskost. Het veroveren van de top vraagt een prijs en er is gerede twijfel of de opbrengst opweegt tegen de offers onderweg.
