Leesimpressies

  • John Irving: In een mens

  • Nr. 18 - 2012
  • De onuitwisbare indruk die The world according to Garp bij mij te weeg bracht, staat me, na meer dan dertig jaar, nog altijd scherp voor de geest. Wat een fantasie, wat een wervelende personages en wat een vaart. Buiten adem blijft de lezer achter. Het vormde de aanleiding om alles van John Irving te lezen. Nooit kwam die ervaring in de buurt van Garp al beschouw ikA prayer for Owen Meany en The cider house rules als meesterlijke romans. Te vaak keren dezelfde ingrediënten in de boeken van Irving terug en slaat zijn fantasie op hol. Zijn laatste werk In een mens behoort tot de zwakkere Irvings. Daar zijn ze weer de onvermijdelijke w’s: worstelen, Wenen en weggelopen vader. Wat bij The world according to Garp, zal een boektitel ooit vaker geparafraseerd zijn, een verpletterende indruk maakte is in de laatste roman verworden tot een maniertje. Bovendien gaat de roman gebukt onder een zware politieke boodschap waarvan de boodschap wellevend maar weinig overtuigend is.

    Het verhaal van Billy Abbott wordt in de ik-vorm verteld. We volgen de hoofdpersoon vanaf de puberleeftijd in het landelijke Vermont tot een bijna zeventigjarige man van de wereld. Billy is biseksueel en verliefd op de plaatselijke transseksuele bibliothecaresse, miss Frost. De moeder van Billy is homofoob, zijn vader is behalve met de noorderzon vertrokken homoseksueel. Zijn enige nichtje is lesbisch en zijn grootvader travestiet. Bij Irving ben je aan het verkeerde adres voor een modaal seksueel patroon. Billy weet al vroeg dat hij schrijver wil worden. Hij schrijft romans die beschouwd worden als een pleidooi voor seksuele diversiteit. Billy en John Irving hebben het nodige gemeen, zoals Billy ook overeenkomsten kent met Bill Clinton vooral als het gaat om seks zonder penetratie.

    Lieve jongen, plak alsjeblieft geen etiket op me –stop me niet in een hokje als je me nog niet eens kent! had Miss Frost tegen me gezegd; het zal me altijd bijblijven


    Zodra Billy ontdekt dat hij anders is, begint zijn strijd om zichzelf te kunnen zijn. Hij ervaart verliefd op ‘de verkeerde’ te zijn. Zijn worsteling zadelt hem op met spraakproblemen. Sommige woorden kan hij niet uitspreken. Miss Frost reikt hem de boeken aan die hem helpen tot acceptatie te komen van wie hij is. Irving staat uitgebreid stil bij de belevenissen rond de middelbare schooltijd van Billy. Een te uitvoerig deel van het boek wordt in beslag genomen door de toneelstukken die in het slaperige dorpje worden opgevoerd. Eindeloos zijn de discussies wie welke rol het best kan spelen. Ibsen en Shakespeare houden op theatrale wijze de gemoederen bezig. Onderlinge rekeningen worden op het toneel vereffend met de moeder van Billy in een dwingende rol als souffleur. Het levert vele gekunstelde passages op.
    Enkele figuren uit de jeugd staan garant voor een levenslange fixatie. Zij verdwijnen nooit geheel van het toneel. Het langste hoofdstuk van het boek ‘Geen natuurlijke oorzaken’ beschrijft hoe in de jaren tachtig de aidsepidemie huis hield in New York. Aangrijpend zijn de details over de symptomen en de toen nog tekort schietende medicatie. Een gruwelijke conclusie vat het drama samen. “In ’95 waren er -alleen al in New York- meer Amerikanen overleden aan aids dan er in Vietnam zijn omgekomen.” Alsof het beschrevene nog niet erg genoeg is, doet Irving er nog een flinke schep bovenop. Hij laat een moeder van een aidsslachtoffer bloed aftappen van haar stervende zoon om daarmee zichzelf te infecteren. Zo zijn er veel momenten dat de auteur uit de bocht vliegt. Wat voegt de partner van zijn lesbische nicht aan de roman toe als zij tijdens het Thanksgivingdiner spontaan losbarst in een speech met een eerbetoon aan haar eigen vagina. Irving weet in deze roman geen maat te houden.
    Onder weldenkende mensen is het gebruikelijk om in seksueel opzicht een verdraagzaam standpunt te huldigen. Laat volwassen mensen doen wat ze willen doen zolang er sprake is van vrijwilligheid. Het onverdraagzame standpunt in de roman wordt uitgedragen door onsympathieke personages. Er duikt en arts of een geestelijke op die weigert homoseksualiteit te accepteren. Het gaat om een afwijking die behandelbaar is. Een dergelijke stelling weigert de werkelijkheid onder ogen te zien en is kwetsend voor de geadresseerden. Het eigen morele gelijk staat voorop. Het is de vraag of Irving er met deze roman in geslaagd is om iemand uit het kamp van de tegenstanders te overtuigen. In meer dan 500 bladzijden trekt er zo’n merkwaardig rariteitenkabinet aan de lezer voorbij dat het de vraag is of de politieke missie aankomt op plekken waar wat te winnen valt. Het is al de vraag of een roman zich leent voor zo’n nadrukkelijke politieke boodschap. Het uitdragen van het eigen gelijk lijkt beter gelukt dan het overhalen van andersdenkenden. Te vrezen valt dat roman en politieke boodschap samen ten onder gaan.

    Terug

Lijstjes

Deze auteur komt voor in de lijstjes: