Leesimpressies

  • John Williams: Stoner

  • Nr. 10 - 2013
  • Een roman van een halve eeuw geleden over een onopvallend man, geschreven door een vergeten buitenlandse auteur, is nu in Nederland een bestseller. De formule voor succes blijft onvoorspelbaar. De reclame van mond tot mond zal het werk doen maar kan alleen een bestseller opleveren als de belangstelling voordien een zeker volume bereikt heeft. Een geheimtip van twee anonieme fans zet geen zoden aan de dijk. Het is aannemelijk dat de aanbeveling van Arnon Grunberg, gekoppeld aan de Nederlandse uitgave, een deel van de verklaring levert. Grunberg staat niet bekend als het meest complimenteuze jongetje van de literaire familie. Als hij enthousiast is dan moet er iets bijzonders aan de hand zijn. Zijn opmerking was: “als u een boek wilt lezen dat u leven gaat veranderen, lees dan Stoner”. Veel lezers snakken kennelijk naar verandering.

    William Stoner groeit op als enig kind op het boerenbedrijf van zijn ouders. De voortzetting van de boerderij vormt zijn voorland. Hoewel dat naar tijd en plaats, aan het begin van de twintigste eeuw op het platteland van Missouri, niet vanzelfsprekend is, gaat hij naar de universiteit. Ook in de landbouw is het van belang om de moderne ontwikkelingen te volgen. Tijdens zijn studie komt Stoner, door een verplicht bijvak, in aanraking met de klassieke literatuur. Hij maakt kennis met een wereld vol gedachten en gevoelens waarvan hij het bestaan niet bevroedde. Het is de beslissende wending in zijn leven. Hij ruilt de landbouw in voor de letterkunde. Er is een bevlogen docent die bij Stoner de magie in beweging brengt. Mr Shakespeare speaks to you across three hundred years, Mr Stoner; do you hear him? Er is geen weg terug. Als zijn ouders overkomen ter gelegenheid van zijn afstuderen, meldt hij af te zien van de boerderij. Zij begrijpen het niet maar respecteren de keus van hun zoon. De docent met de beslissende invloed bezorgt Stoner een aanstelling. Er zullen enige jaren over heen gaan maar dan wordt de gepassioneerde liefhebber zelf een gepassioneerde docent.

    The love of literature, of language, of the mystery of the mind and heart showing themselves in the minute, strange, and unexpected combinations of letters and words, in the blackest and coldest print- the love which he had hidden as if it were illicit and dangerous, he began to display, tentatively at first, and then boldly, and then proudly


    Williams schetst leven en werk van Stoner met de ingetogen precisie van een pentekening. Indringend en helder trekt Stoners leven voorbij, zowel de momenten van geluk als die van teleurstelling. Rampspoed is er volop. Het huwelijk van Stoner is een fiasco. Hij trouwt met een bankiersdochter uit St Louis. In korte tijd belandt hij van de hemel in de hel. Eerst is er de heftige verliefdheid. Het ene moment val je voor een blik, een glimlach, een zachte stem of zelfs de wijze waarop iemand thee schenkt. Het volgende moment ben je getrouwd en blijk je elkaar niets te zeggen te hebben. De kilheid van het echtpaar verdwijnt niet met de komst van een dochter. Vader en moeder proberen de jonge Grace naar hun hand te zetten. Aangrijpend is het beeld van hoe Grace als jong meisje haar vader gezelschap houdt in zijn studeerkamer waar hij aan het werk is. Moeder doorbreekt hun lotsverbondenheid en beraamt een tegenzet. Stoner reageert zoals hij steeds doet. Hij accepteert de gebeurtenissen zoals ze zijn. Als het op handelen aankomt kiest hij de passieve route. Als student meldt hij zich niet zoals zijn twee beste vrienden als vrijwilliger voor de Eerste Wereldoorlog. Het slechte huwelijk leidt niet tot echtscheiding. Een jarenlange vete aan de universiteit is onvoldoende aanleiding om aan een andere universiteit een baan te zoeken. Als hij een grote liefde ervaart met een jonge collega, eens zijn studente, komt daar een eind aan omdat de universitaire wereld aanstoot neem aan hun relatie. Samen elders opnieuw beginnen komt niet aan de orde. Het is berusting geen slapte. Stoner heeft laten zien in een conflict over de examenuitslag van een bluffende student dat hij principes heeft. Hij wordt onder druk gezet maar iemand laten slagen die dat niet verdient, weigert hij.
    De roman is in de derde persoon geschreven. Auteur John Williams geeft voortdurend inkijkjes in belevingswereld van Stoner. Er bestaan de nodige parallellen tussen de levens van Williams en Stoner. Williams blijft echter terughoudend met commentaar. Het oordeel is voorbehouden aan de lezer. Stoner leren we steeds beter kennen uiteindelijk tot en met zijn sterfbed. Na zijn dood blijkt hij snel vergeten aan de universiteit maar is zijn leven daarom ook mislukt? Stoner doet denken aan Larry McMurtry die in Walter Benjamin at the Dairy Queen beschrijft hoe hij betoverd raakte door de kennismaking met boeken. Bij McMurtry is er ook een eenzaam en cultuurloos bestaan op een ranch. Stoner stort zich met overgave op de literatuur. Niet om hogerop te komen maar omdat literatuur zijn leven de moeite waard maakt. Hij volgt zijn droom. Zo’n leven kan niet vergeefs zijn geweest. John Williams neemt geen stelling maar zijn boodschap is duidelijk. Het is een daad van goede smaak dat de stof van dit boek geblazen is.

    Terug

Lijstjes

Dit boek komt voor in de lijstjes: