Leesimpressies
Juan Gabriel Vasquez: Het geluid van vallende dingen
- Nr. 20 - 2014
- Thomas Verbogt, ja dezelfde van Wat is precies de bedoeling?, schreef een deeltje in de schrijfbibliotheek van uitgeverij Augustus. De titel was gelijk aan de kernboodschap: Schrijven is ritme. Verbogt introduceert een relevant criterium, even waar als ongrijpbaar. Hoe stel je het ritme van een boek vast? Verbogt lost dit op door het geven van talloze voorbeelden waarbij dat ritme verondersteld wordt aanwezig te zijn. Het gaat volgens hem om het tempo van de vertelling. Ritme impliceert een goede dosering bijvoorbeeld tussen details en hoofdzaken, tussen inzoomen en uitzoomen, tussen schilderingen en paukenslagen. Soms lees je een schrijver bij wie een uit de kluiten gewassen gevoel voor ritme oog en oor streelt. De Spanjaard Javier Marias reken ik tot die categorie. Sinds kort noem ik graag ook de Colombiaan Juan Gabriel Vasquez als voorbeeld. Wat zijn landgenoot James met een bal kan, doet hij met woorden. Welk onderwerp uit de recente Latijns-Amerikaanse geschiedenis hij als decor voor zijn onderwerp kiest, zijn aanpak vertoont ritme.
Het decor in Het geluid van vallende dingen bestaat uit het drugsgeweld dat Colombia de afgelopen decennia heeft gekenmerkt. Hoofdpersoon is Antonio Yammara, docent aan de rechtenfaculteit van de universiteit van Bogota. Een onschuldig bericht over een ontsnapt nijlpaard uit de dierentuin van drugsbaron Pablo Escobar zet vlak voor zijn veertigste verjaardag de herinnering aan zijn fascinatie voor Ricardo Laverde in werking. Tussen Yammara en Laverde bestond een kortstondige vriendschap. Net afgestudeerd leert Yammara in een biljartlokaal Laverde kennen, een eenzelvig man die hardop tegen zichzelf praat en van wie men zegt dat hij lange tijd in de gevangenis heeft doorgebracht. Yammara doet er alles aan om Laverde beter te leren kennen. Laverde blijkt piloot geweest te zijn. Op de vraag piloot waarvan antwoordt hij: “Piloot van dingen die vliegen”.
Het geslaagde ritme bij Vasquez bestaat uit het evenwicht van wat verteld wordt en van wat impliciet blijft. De handeling uit de vertelling wordt afgewisseld met reflectie op wat zich afspeelt. Herinnering en vooruitblik naar wat volgt strijden om de aandacht van de lezer. Er is iets mis gegaan in het leven van Laverde maar wat?Geen noodlottiger obsessie, geen gevaarlijker aandrift dan het speculeren over of te gissen naar wegen die we niet zijn ingeslagen
Het verhaal van Laverde is dat van zijn grote liefde voor Elena. Om met haar een leven van welstand te leiden, kiest Laverde voor een bestaan als piloot bij drugstransporten. Het is een keuze met risico’s . Uiteindelijk moet hij dat met de dood bekopen. Op straat wordt hij slachtoffer van een aanslag, terwijl hij in het gezelschap van Yammara verkeert. Yammara balanceert dagen op het randje van de dood. Hij is collateral damage, ‘geraakt door een kogel die zijn naam niet droeg’. De periode van herstel laat overtuigend zien hoe de angst voor het geweld bezit van iemand neemt. Geweld is in Colombia aan de orde van de dag. Op de dag dat Laverde wordt vermoord, vinden er nog zestien andere moorden in Bogota plaats.
Eerder heeft Gabriel Garcia Marquez in Ontvoeringsbericht in een soort documentaire vorm laten zien hoe diep het bederf van de drugs de samenleving heeft aangetast. In het boek van Marquez zijn ontvoeringen, vooral van journalisten, aan de orde van de dag. Daarmee probeert het kartel van Pablo Escobar af te dwingen dat uitlevering aan de Verenigde Staten, het grote schrikbeeld van de criminelen, geen werkelijkheid wordt. Uiteindelijk leidt dit tot een compromis waarbij Escobar zich overgeeft en hij zijn zaakjes verder kan bestieren in een speciaal voor hem gebouwde gevangenis, badend in grote luxe en omringd door zijn naaste medewerkers. Met een door de Colombiaanse regering gegarandeerde veiligheid. Is de regering de baas van Colombia of is dat Escobar?
Net als Marquez schildert Vasquez een klimaat waarin geweld de boventoon voert en de rechtsstaat met verlof is. Het trauma bij Yammara neemt zulke ernstige vormen aan dat hij zijn echtgenote en pas geboren dochtertje verwaarloost om al zijn energie te steken in de reconstructie van het leven van Laverde. Hij komt op het spoor van Maya, de dochter van Elena en Ricardo Laverde. Hij bezoekt haar op een afgelegen plek en voert met haar lange gesprekken. Daar neemt de spankracht van de roman af. Yammara slaat door in zijn fascinatie en maakt zich te makkelijk af van zijn verantwoordelijkheden. De nabeschouwing dreigt de hoofdstroom van de gebeurtenissen te overschaduwen. Juan Gabriel Vasquez heeft zich echter in het eerste deel van het boek een waarachtig schrijver getoond, welke indruk bevestigd wordt door zijn twee andere romans die in het Nederlands zijn vertaald: De informanten en De geheime geschiedenis van Costaguana. Het wordt hoog tijd dat ook zijn verhalenbundel hier verkrijgbaar wordt. Helaas zijn Nederlandse uitgevers drukker in de weer met fuseren en defuseren dan met het alert presenteren van interessante oeuvres.
