Leesimpressies
Kaliane Bradley: Het ministerie van tijd
- Nr. 31 - 2025
- Dankzij John Cleese bestaat er een ministry of silly walks. Rare loopjes krijgen via subsidies een steun in de rug. Het departement van silly walks is net zo waardevol als zorg, onderwijs en defensie. Het moet een eldorado zijn voor ambtenaren die het beleid uitstippelen. In de literatuur bloeien ministeries onder impuls van de fantasie. De Kroatische Dubravka Ugresic bespreekt de littekens uit de recente geschiedenis van haar land in het ministerie van pijn. Nathan Englander vertelt over het ministerie van buitengewone zaken waarin de joodse gemeenschap centraal staat in Buenos Aires aan de vooravond van de militaire coup. Graham Greene typeert een ministry of fear waarbij het nazi-regime informatie verzamelt over burgers om hen tot collaboratie te dwingen. De Indiase Arundhati Roy publiceerde een duizelingwekkende roman onder de titel het ministerie van opperst geluk. In Nederland bundelde Ilja Leonard Pfeiffer politieke columns onder de vlag van het ministerie van specifieke zaken. Ministeries gedijen onder een rijke verbeelding. In deze traditie levert Kaliane Bradley een eigen bijdrage. Deze auteur, met een Cambodjaanse moeder en Britse vader, behandelt het tijdreizen waarbij het ministerie van tijd de regie voert. Deze debuutroman verscheen in 2024 en trok de aandacht vanwege de originele invalshoek.
Het perspectief van de roman ligt bij een vrouwelijke ambtenaar die tegen een royaal salaris geselecteerd wordt om te participeren in een bijzonder project. Zij gaat de functie van brug vervullen voor een luitenant van de marine, Graham Gore, die via een tijddeur vanuit 1847 is overgeheveld naar de huidige tijd. Gore is niet de enige expat die dit overkomt. Het ministerie van tijd heeft het oog laten vallen op verschillende mensen uit een bedreigende tijdsperiode. Het gezelschap bestaat onder meer uit iemand die in 1916 vocht aan de Somme, uit een vrouw die in 1665 slachtoffer was van de Londense pestepidemie en iemand uit het Parijs van 1793 die van doen kreeg met Robespierre. Het gaat om een variatie van personen al blijft het ongewis waarom juist deze personen in aanmerking kwamen voor een tijdreis. Het ministerie wil weten in hoeverre het de expats lukt om zich aan te passen aan de moderne tijd. Zij kunnen daarbij putten uit een persoonlijke brug die hen dient te begeleiden in het aanpassingsproces. Expat en brug delen een gezamenlijke woonruimte. Naast begeleiding zorgen de bruggen voor toezicht. De expats doen periodiek examen om de vorderingen te toetsen. Naarmate zij zich beter aanpassen wordt hen meer vrijheidsgraden toegestaan. Zij komen in aanraking met verworvenheden als internet, televisie en het drukke stadsverkeer van Londen. Graham Gore, van huis uit een begaafde fluitspeler beschouwt The Beatles als kabaalmakers. Gore is een aantrekkelijke man. Tussen hem en zijn brug groeit de genegenheid wat natuurlijk niet in de opdracht is inbegrepen. De lichamelijke liefde laat zich niet verbieden.
Ik had geen idee of hij ooit een seksleven had gehad of gewild. Het enige wat zijn psychoanalyticus van het ministerie uit hem had kunnen krijgen over de relatieve onstuimigheid en hebzucht van 21e-eeuwse seks was dat hij het vreselijk 18e-eeuws vond
De brug en Graham Gore, hij noemt haar niet bij haar naam maar spreekt haar aan met kat, vinden troost bij elkaar. Ook zij wordt op de proef gesteld. Zij is opgegroeid met de ervaringen van haar Cambodjaanse moeder die de periode van de Rode Khmer met zich meedraagt en zich in Engeland slecht geaccepteerd voelt. Grenzen overschrijden schept een band.
Kaliane Bradley kwam per toeval in aanraking met de poolreiziger Gore en raakte door zijn bijzondere talenten geïnspireerd. Zij heeft dit uitgebouwd tot een breder verhaal. De toon die zij hanteert is licht en speels. Op dezelfde bladzij 243 staan twee voorbeelden van haar opvallende taalgebruik. “Mijn voorhoofd stuiterde zachtjes van mijn knieën.” Even verderop is het: “de nacht had gewemeld”. Bradley maakt vreemde capriolen in anatomisch en meteorologisch opzicht.
In de loop van het boek blijft de toon onverminderd licht maar wordt het verhaal grimmiger. In het begin lijkt het te gaan om een neutraal wetenschappelijk gedachte-experiment al is het doel weinig helder geformuleerd. Het project van het tijdreizen verandert van karakter. In de boezem van het ministerie blijkt er verraad en spionage in het spel. Er vinden aanslagen plaats en mensenlevens komen in gevaar. Er is een lek maar wie is de boosdoener? Opnieuw mag de lezer gissen naar achterliggende bedoelingen. De geloofwaardigheid komt in het geding. Dat is helemaal het geval als Bradley nog een nieuwe dimensie aan het verhaal toevoegt. Aanvankelijk hadden we te maken met mensen die uit het verleden de oversteek naar het heden maakten. Vervolgens maakt Bradley gebruik van mensen die vanuit de toekomst naar het heden zijn overgestapt. Het verhaal wordt zo wel erg gecompliceerd. De lezer kan er tureluurs van worden. Je kunt een roman ook te vol stoppen met wilde vondsten.
middelr@xs4all.nl
