Leesimpressies
Karen Blixen: Out of Africa
- Nr. 33 - 2019
- Het lezen van de memoires van Beryl Markham bracht me bij het boek van Karen Blixen, net zo’n zelfstandige vrouw die in het begin van de twintigste eeuw haar geluk beproefde in wat nu Kenia heet. Vanwege de film was ik nooit aan het boek toegekomen. De prachtige opnamen in Out of Africa staan me nog helder voor de geest. Natuurschoon is beter in beelden dan in woorden te vangen. De meeste mensen, zo schat ik in, denken bij de titel tegenwoordig eerder aan de film dan aan het boek. Een schattig vliegtuigje dat ronddartelt boven olifanten te midden van een zwerm flamingo’s. Je hoort automatisch het klarinetconcert van Mozart. Het verhaal dat vertolkt werd door een sterbezetting met Meryl Streep en Robert Redford was wat aan de zoetige kant. Regisseur Sidney Pollack koos voor een romantische insteek. Redford speelde overigens de minnaar, niet de echtgenoot. Streep vertelde eens met de nodige zelfspot in een interview dat Pollack aanvankelijk twijfels had bij haar uitverkiezing. Hij vond haar te weinig sexy. Met een geraffineerde selectie uit haar kledingkast wist ze hem bij de auditie op andere gedachten te brengen. Ze kreeg de rol en de rest is met zeven Oscars onder meer voor beste film en beste regie filmgeschiedenis. Streep moest genoegen nemen met een nominatie. Een decolleté is geen wondermiddel.
Karen Blixen werd geboren in Denemarken. Ze zocht haar vrijheid in Afrika. In 1913 startte zij een koffieplantage op grote hoogte in de heuvels van Ngong op ongeveer twaalf mijl afstand van Nairobi. Ze vertelt over het dagelijks leven op de plantage, over de schommelingen van het weer, over de omgang met de lokale bevolking en wilde dieren. Blixen gedraagt zich als een zelfbenoemd opperhoofd vermoedelijk met de beste bedoelingen. In de ochtend houdt ze een medisch spreekuur. Ze is nauw betrokken bij een vorm van rechtspraak als daar aanleiding toe is. Wat is een passende compensatie voor de nabestaanden als iemand is omgekomen door een noodlottig ongeluk? Dat vergt geduldig overleg alvorens de boete bestaande uit een hoeveelheid vee te bepalen valt. Zij ontfermt zich over een jonge vrouwelijke antilope die op eigen houtje niet zal overleven. Het dier wordt een huisgenoot, krijgt de naam Lulu en legt de medebewoners haar wil op. Op een dag is Lulu verdwenen. Voor haar leven wordt gevreesd. De verklaring is onschuldig. Lulu blijkt getrouwd te zijn. Incidenteel maakt ze nog haar opwachting terwijl haar echtgenoot schuw blijft wachten aan de bosrand.
Blixen laat haar antropologische licht schijnen over de plaatselijke bevolkingsgroepen. Ze maakt veelvuldig gebruik van generalisaties. Een Somaliër, Kikuyu en Masai is vooral een representant van zijn groep. Hoewel ze in de dagelijkse omgang een zorgzame indruk wekt, zit er in haar observaties, met de blik van nu, wel iets neerbuigends.We can make motor cars and aeroplanes, and teach the Natives to use them. But the true love of motor cars cannot be made, in human hearts, in the turn of a hand. It takes centuries to produce it, and it is likely that Socrates, the Crusades, and the French Revolution, have been needed in the making
Wie belangstelling heeft voor het wel en wee van echtgenoot Bror von Blixen-Finecke kan beter terecht bij Westwaarts met de nacht van Beryl Markham dan bij Karen Blixen. In Out of Africa is hij bijna volledig afwezig. Zelfs over de syfilis waar de ontrouwe flierefluiter zijn echtgenote mee besmette wordt de lezer niet wijzer. Blixen heeft meer aandacht voor Denys Finch Hatton, de Robert Redford uit de film. Tussen zijn safari’s door logeert hij bij haar op de plantage. Zijn uitstapjes gebeuren per vliegtuig.
Blixen schreef haar boek, dat in 1937 uitkwam, grotendeels na haar terugkeer in Denmarken. Zij putte daarbij wel uit de aantekeningen van haar Afrikaanse jaren. Dat maakt het boek tot een wat onevenwichtig samenraapsel. Er staan nogal wat herhalingen in. Soms worden lotgevallen beschreven van mensen wier overlijden eerder uit de doeken is gedaan. Blixen beschikt over een rijk vocabulaire maar is niet iemand die qua vertelstijl de lezer makkelijk een spannend verhaal in weet te trekken.
Het boek eindigt in mineur. Vanwege economische tegenvallers is zij gedwongen de plantage te verkopen. Haar vakmanschap is te beperkt als het om koffie gaat. In feite is de locatie ongeschikt voor het verbouwen van koffie. Als de weersomstandigheden tegenzitten en de wereldhandel instort is het bedrijf niet meer te redden. Dierbaren uit haar nabijheid overlijden of vertrekken. De inboedel wordt verkocht. Met pijn in het hart moet de auteur afscheid nemen van haar geliefde landschap. Haar favoriete boeken, een belangrijke navelstreng met de beschaving waarvandaan Blixen afkomstig is, gaan mee naar huis. Zij vormden altijd een belangrijk fundament. The fictious characters in the books run beside your horse on the farm, and walk about the maizefield.
