Leesimpressies

  • Karina Sainz Borgo: Nacht in Caracas

  • Nr. 34 - 2020
  • In de openingszin vertelt Adelaida Falcon dat zij haar moeder heeft begraven. Daarbij zijn geen familieleden of vrienden aanwezig. Bij de dodenwake zijn slechts zes mensen verschenen. Moeder is bezweken aan een fatale ziekte. Op dat moment is het denkbaar dat de roman verslag uitbrengt van een particulier verlies. Moeder en dochter vormden een twee-eenheid. Zij deelden een appartement in een complex waar uitsluitend vrouwen lijken te wonen. Snel wordt duidelijk dat er meer aan de hand is. De roman speelt zich af in Venezuela waar een linkse dictatuur steeds meer kenmerken van ontbinding vertoont. Bij een dictatuur onderdrukt de staat de burgers. Uit de beschrijvingen die volgen duikt echter een beeld op dat de straat de dienst uitmaakt. In Caracas is de situatie levensgevaarlijk. Milities van verschillende signatuur bepalen wat er gebeurt. Er is geweld en er wordt op grote schaal geplunderd. Vreemden kloppen op de deur en zetten bewoners hun woning uit. Adelaida Falcon bevindt zich midden in een rouwproces maar is gedwongen na te denken hoe zij zich in haar eentje zal kunnen redden. Buiten is het levensgevaarlijk. Toch is het doen van inkopen noodzakelijk. Maandverband is nog duurder dan wc-papier. De ontreddering is groot. Chaos overheerst. Periodiek is er het geluid van schoten.

    De roman van Karina Sainz Borgo doet denken aan De laatste dagen van de commandant van Alberto Barrera Tyszka, zie weblog 22 uit 2017. Daarin valt te lezen hoe het laatste stadium van het tijdperk Hugo Chavez de Venezolaanse samenleving splijt. Scheidslijnen lopen dwars door families. In het boek van Sainz Borgo lijkt de ontreddering nog verder voortgeschreden. Zij laat overtuigend zien hoe onontkoombaar dreigend de situatie inmiddels is. Waar kun je houvast vinden? Instituties die gerechtigheid waarborgen zijn verdwenen. Het beeld dat de auteur oproept is uitermate beklemmend. Zij doet dat met behulp van poëtische bewoordingen. Dat illustreert een groot contrast tussen het taalgebruik en het beschrevene. Je kunt verdedigen dat de ellende daardoor nadrukkelijker over het voetlicht komt. Je kunt met minstens evenveel grond beweren dat de twee werelden, stijl en onderwerp, een mismatch te weeg brengen.

    Leven, een wonder dat ik nog steeds niet kan bevatten en waarvan het schuldgevoel aan me vreet. Overleven is een deel van de verschrikking die meereist met wie is ontsnapt


    Het eerste deel van het boek leest als een verbale documentaire. Alle aandacht gaat uit naar de gruwelijke maatschappelijke omstandigheden. Enig tegenwicht is te vinden in herinneringen aan de tijd die is doorgebracht door Adelaida bij de zussen van haar moeder, een tweeling, die in de provincie een pension runnen. In vergelijking daarmee is Caracas een baken van geweld. Toch bevatten ook de herinneringen zwarte bladzijden. Adelaide heeft een collega met wie zij trouwplannen had, door geweld verloren. Hij, een journalist, sneuvelde op het moment dat hij een misstand op conto van het regime op het spoor kwam. De uitoefening van geweld is een manier om een doofpot toe te dekken.
    Het duurt even voordat het verhaal voldoende op gang komt om de kwalificatie roman te rechtvaardigen. In de definitie van Thomas Rosenboom is het noodzakelijk dat de hoofdpersoon een strevend personage is. Hij of zij beoogt iets dat alleen realiseerbaar is door tegenslag te overwinnen. In het eerste deel is Adelaide louter slachtoffer van de omstandigheden. Een slachtoffer zonder perspectief of doel. Daar komt op enig moment verandering in. Net als anderen wordt Adelaide met geweld uit haar huis gezet. Als zij haar toevlucht zoekt in de woning van haar buurvrouw constateert zij dat deze is overleden. Dat vormt de motor om van Adelaide een strevend personage te maken. Langzaam rijpt de gedachte bij Adelaide om de identiteit van de buurvrouw over te nemen. Er is een leeftijdsverschil van negen jaar maar dat hoeft geen onoverkomelijke belemmering te zijn. De buurvrouw heeft de Spaanse nationaliteit en beschikt over familie in Spanje die als toevluchtsoord kan fungeren. De eerste stap in het aannemen van een nieuwe identiteit is het definitief elimineren van het stoffelijk overschot. De rest van de roman behandelt de verdere inspanningen van Adelaide om van haar voornemen een succes te maken. Zij bestudeert alle informatie van de buurvrouw waarop ze de hand kan leggen. Verder is het noodzakelijk om de juiste papieren in bezit te krijgen om te kunnen uitreizen. Autoriteiten dienen om de tuin geleid te worden. Er is inlevingsvermogen en oefening vereist om bij de nieuwe familie niet door de mand te vallen.
    Het tweede deel van de roman staat in het teken van wat er allemaal komt kijken bij het aannemen van een nieuwe identiteit. En tegen welke prijs. Als het lukt verover je iets nieuws maar verlies je alles wat was. De auteur neemt de lezer gedetailleerd mee in alle stappen die komen kijken bij een dergelijk proces. Dat maakt dat de debuutroman van Karina Sainz Borgo meer is dan alleen een aanklacht tegen de barbaarsheid van de Venezolaanse machthebbers.
    middelr@xs4all.nl

    Terug