Leesimpressies
Lize Spit: Het smelt
- Nr. 24 - 2023
- In het boekenweekgeschenk van Lize Spit vertelt zij over de vriendschap tussen twee jongens, van wie er eentje, Tristan, afkomstig is uit Kosovo. Er hangt een doem boven hun vriendschap. Tristan dreigt uitgezet te worden. Om zijn verblijf te verlengen verzinnen de kinderen een list. Spit vertelt het verhaal vanuit het perspectief van de kinderen. Zij leven in een eigen universum sterk verschillend van de wereld der volwassenen. Opgroeiende pubers kunnen een onuitwisbare indruk vestigen zoals de lezers van Kees de jongen en The catcher in the rye al generaties lang ervaren. Voor de lezers van het boekenweekgeschenk heeft Lize Spit een Roald Dahlachtige verrassing in petto. Horror op het Vlaamse platteland. Het geschenk maakte me nieuwsgierig naar de roman waaraan Spit haar faam te danken heeft. Ook daarin domineert de invalshoek van de jeugd. Roald Dahl is ook weer van de partij via een verwijzing naar de hoogbegaafde Matilda. Wie heeft ooit bedacht dat ouders en kinderen in gezinsverband samen dienen te leven? Dat is vragen om ongelukken. De verteller is de 13-jarige Eva. Ze woont in Bovenmeer met een oudere broer en jongere zuster. Bijrollen zijn er voor de falende ouders. Eva trekt haar eigen plan vooral in het gezelschap van de vrienden Laurens en Pim. Soms moet je ook voor leeftijdgenoten op je hoede zijn.
De titel van de roman doet raadselachtig aan en dat klopt. Er ligt een raadsel aan ten grondslag dat op de meest definitieve manier tot een oplossing komt. De duidelijkheid volgt pas na vele bladzijden. Spit houdt de lezer graag aan het lijntje. Ze presenteert ontwikkelingen als voldongen feiten hoewel die pas nadien uit de doeken worden gedaan. Eva vindt bij de post de uitnodiging om te komen naar een bijeenkomst ter nagedachtenis van Jan, die dus kennelijk is overleden. Het zal nog een paar honderd bladzijden vergen om meer te weten te komen over die dood. Afzender van de uitnodiging is Pim, de broer van Jan die inmiddels de boerderij van zijn vader heeft voortgezet. De bijeenkomst zal onder meer bestaan uit een demonstratie van de melkrobot met aansluitend een feest. Dit bericht zet de herinneringen bij Eva in werking die op dat moment als docent werkzaam is in Brussel en wat treurige hand en spandiensten verleent op seksueel gebied aan de buurman. Het is niet de opening van een roman die je op het puntje van je stoel brengt. Geleidelijk weet Spit je in te palmen, althans bij mij was dat het geval, met de buitengewone gebeurtenissen uit het verleden. Zij zal de bijeenkomst benutten om oude rekeningen te vereffenen. Eva weet wat ze wil. Een happy end ligt niet in de lijn. Het verhaal etaleert somberheid, de toon gelukkig niet. Die wisselt tussen zakelijk en luchtig. Het dysfunctionele gezin waarin Eva opgroeit valt in de loop van het boek uit elkaar.
We waren met drie maar hadden vier schaduwen. Jolan, mijn oudste broer, zou deel van een gezonde tweeling zijn geworden, mocht zijn navelstreng niet rond de hals van zijn zusje gedraaid hebben gezeten
De vader van Eva instrueert zijn dochter waar je op moet letten bij het vervaardigen van een effectieve strop in geval van een geplande zelfmoord. Moeder heeft een drankprobleem. Zij bezoekt periodiek het kippenhok en weet telkens met verse eieren terug te komen. Naast de drankvoorraad hield zij een voorraad verse eieren aan alsof de kippen productierecords konden breken. Geen wonder dat Eva haar toevlucht zocht bij de vrienden Laurens en Pim, de eerste de zoon van een beenhouwer, de tweede een boerenzoon. Zij vormen samen de totale lichting van hun schooljaar en wanen zich de drie musketiers. Eén voor allen, allen voor één is hun motto. In de klas nemen zij een aparte positie in.
Spit heeft het verhaal opgeknipt in twee gedeelten. Van uur tot uur beschrijft ze de dag dat Eva de bijeenkomst op de boerderij van Pim zal bezoeken. Daarnaast, aangegeven per maand, beschrijft ze de dramatische gebeurtenissen in het jaar 2002. Het is een wat geforceerd onderscheid omdat op de dag van de bijeenkomst de gedachten van Eva met soepel gemak terugkeren naar het verleden.
De vriendschap tussen de drie musketiers komt onder hoogspanning. Het drietal verkeert in de fase van seksuele experimenten. Laurens en Pim hebben de meisjes uit het dorp beoordeeld volgens een masculiene meetlat. Ze krijgen stuk voor stuk een uitnodiging om bij het drietal op bezoek te komen. Eva geeft bij die gelegenheid een raadsel op dat het meisje via een beperkt aantal vragen dient te ontrafelen. Na iedere vraag dient zij zich te ontdoen van een kledingstuk. De oplossing van het raadsel wordt beloond met geld. Lukt dat niet dan is het meisje overgeleverd aan de genade van Laurens en Pim. Uiteindelijk wordt Eva het slachtoffer van een geweldsmisdrijf door het tweetal. Het betekent het einde van de vriendschap maar niet het einde van het verhaal. De afwikkeling volgt jaren later tijdens de herdenkingsbijeenkomst. Vernedering vraagt om een reactie.
Spit heeft een verontrustend boek geschreven waarin door de fantasie van Eva en de vele kleurrijke bijfiguren de leesbaarheid op peil blijft. Ze deelt haar vele hersenspinsels met de lezer. Wordt een binnenvetter boer of een boer een binnenvetter. Waarom hebben ze in een dorp vooral liggende woningen en in een stad overwegend staande panden? Dat heeft een roman opgeleverd die je na de climax niet eenvoudig ter zijde schuift.
middelr@xs4all.nl
