Leesimpressies
Marlon James: Een beknopte geschiedenis van zeven moorden
- Nr. 21 - 2016
- Brussel schrijft voor dat de bananen krom moeten zijn. Daar hadden ze in het Verenigd Koninkrijk genoeg van. De Britten willen rechte bananen, liefst gekweekt door Boris Johnson en Nigel Farage. De voormannen van het Brexit wisten de bevolking mee te krijgen en verdwenen vervolgens door de zijdeur, het land achterlatend in een armoedeval. Het argument dat de Europese Unie een geldverslindend instituut is, krijgt een nieuwe lading met de ineenstorting van het pond. Internationaal opererende bedrijven overwegen het land te verlaten. Er is nog weinig bekend over de literaire consequenties van de referendumuitslag. Blijft de Man Booker prijs gehandhaafd? Is daar nog geld voor? Blijven buitenlandse auteurs in aanmerking komen voor de onderscheiding? Misschien is het nog te vroeg om te speculeren over de gevolgen. Voor het te laat is, besloot ik het laatste winnende boek te lezen, geschreven door een uit Jamaica afkomstige schrijver. Marlon James heeft een vuistdikke roman geschreven die de recente geschiedenis van zijn geboorteland als decor kent. Wat we wel zeker weten is de het Verenigd Koninkrijk een soeverein land is met een glorieus verleden. Ter geruststelling, de herinnering blijft.
De vorige keer dat een uiterst lijvig boek onderscheiden werd, ging ook al een niet-Britse schrijver met de eer aan de haal. Het meesterlijke Al wat schittert van de jonge Eleanor Catton uit Nieuw-Zeeland vormt een leeservaring waar ik met genoegen aan terug denk. Voor Marlon James lag de lat daarom hoog. Toch wilde het mij maar niet lukken om in de ban van het boek te raken. James heeft overigens beslist een monumentaal meestemmig werk geschreven. Verspreid over de periode van 1976 tot 1981 laat hij vele personages aan het woord, vooral mannen. Vrouwen fungeren in het boek vooral als lustobject. Veel van de getuigenissen cirkelen om de vermaarde reggae zanger Bob Marley heen. Deze komt zelf dan weer niet aan het woord. Hij wordt gewoonlijk door de anderen aangeduid als de Zanger. In 1976 werd Marley het slachtoffer van een moordaanslag. Hij kreeg 56 kogels op zich afgevuurd maar overleefde de aanslag op wonderbaarlijke wijze. Jamaica was ten tijde van die gebeurtenis politiek ernstig verdeeld. De nationalisten stonden tegenover de socialisten. Beide partijen beschikten over buitenlandse compagnons. Er was enerzijds de invloed vanuit het naburige eiland Cuba en aan de andere kant was de CIA nauw betrokken bij wat zich in het land afspeelde. De personages zijn op een of andere manier nauw verbonden met de dramatische aanslag. Het merendeel van hen maakt onderdeel uit van een criminele bende die gelieerd is aan een politieke stroming. Drugs en geweld vormen de voertaal. Marley maakt deel uit van de Rastafaribeweging die poogt de tegenstellingen te verzoenen. Een onmogelijke opdracht blijkt al snel. Door de veelstemmigheid doet James wel recht aan de chaotische situatie maar geeft hij de lezer tegelijkertijd weinig houvast in wat er werkelijk speelt. James vergroot het raadsel in plaats van het op te lossen. Als het ergens een rommeltje is dan is het bieden van inzicht wenselijker dan het bevestigen van de verwarring. Dat wisten we al.
In Jamaica zeggen ze dat als er sprake is van gelazer, er waarschijnlijk wel iets van waar is. If it no go so, it go near so
De enige die in de buurt komt van het bieden van overzicht is het personage Alex Pierce. Hij is journalist bij Rolling Stone en raakt gefascineerd door Jamaica. Hij besluit een boek te schrijven over de geschiedenis van zeven moorden. Hij probeert via interviews de waarheid boven tafel te krijgen. Dan is het decor al verplaatst van Kingston naar New York. Daar gaat het geweld gewoon door. Dat getal zeven behoeft enige relativering. Uit de getuigenissen blijkt dat er om de haverklap moorden plaatsvinden. De kogel door het hoofd is favoriet. De roman van James wordt wel vergeleken met het werk van Tarantino. Dat bevestigt mijn voorgevoel. Pulp Fiction heb ik altijd een overschatte film gevonden. De roman heeft net als de film een afstotende werking. Honderden bladzijden, vooral geschreven in gettotaal ofwel straattaal ofwel schuttingtaal, gaan vervelen. Wat de geloofwaardigheid niet ten goede komt is dat de criminelen regelmatig metaforen hanteren die duiden op een rijke culturele bagage. Hier lijkt de schrijver binnen te dringen in het vocabulair van zijn personages. De monologen van de korte lontjes bereikten bij mij een verzadigingspunt lang voor het einde van de ruim 700 bladzijden. Jamaica blijkt meer armoede dan tropisch paradijs. De uitwerking op de inwoners is funest. “De grijns verdwijnt op slag. Dat is verdomd iets wat ik alleen bij Jamaicanen heb gezien, ze kunnen het allemaal. Opeens verandert hun gezicht, het verkilt. Wenkbrauwen gefronst maar ogen onbewogen. Een jochie van tien kan er angstaanjagend door worden.” Wie een boek wil lezen als opkikker kan Een beknopte geschiedenis van zeven moorden beter terzijde laten liggen. Misschien komt er dit jaar nog een nieuwe Man Booker prijs.
