Leesimpressies
Mathijs Deen: De duiker
- Nr. 27 - 2023
- Dankzij Mathijs Deen is er in het al maar uitdijende universum van het spannende boek een nieuwe planeet ontdekt: de waddenthriller. Jaarlijks is juni de periode van het spannende boek. Vrij Nederland brengt dan een gids met een actueel overzicht uit. Daar hoort bij de keuze voor het boek van het jaar. De onderscheiding ging deze keer naar “Vlijmscherpe tranen”, een rauwe inhoud in al te exuberante stijl van de Amerikaan S.A. Cosby. Wie liever iets subtiels consumeert kan beter terecht bij Mathijs Deen. Duidelijk is in ieder geval dat de marketingindustrie een fijne kluif heeft aan het spannende boek. Wie zich in de zomerperiode wil ontspannen met behulp van een spannend boek heeft keus te over. Het genre kent inmiddels vele subgenres. Het startpunt bestond uit genoeglijke hersengymnastiek. Er was een speurder met een haarscherp oog voor ogenschijnlijk overbodige details, die de toedracht van een misdrijf wist te ontrafelen. Het waren lui als Sherlock Holmes, Miss Marple of Hercule Poirot. Vertaald naar de tegenwoordige tijd komt het werk van Fred Vargas hierbij in de buurt. Men kon bij de opsporing nog niet beschikken over aanwijzingen uit DNA. Het oplossend vermogen bestond uit brilliant deduction. Dit type boek evolueerde tot de whodunit.
In de whodunit is er een lijk te midden van een kring betrokkenen onder wie zich de dader schuil houdt. De schrijver loodst de verdenking bij toerbeurt langs de verschillende omstanders. Aan het eind blijkt de zaak net even anders te liggen dan de lezer lange tijd vermoedde. Vaak heeft de butler het gedaan. Die uitkomst beroofde de whodunit geleidelijk van een verrassingselement. Het vormde een voorlopig einde van het vriendelijke karakter van het spannende boek. Het werd allemaal grimmiger en gewelddadiger. In de Angelsaksische wereld werd het begrip hard boiled populair met op de erelijst namen van schrijvers als Dashiell Hammett en Raynond Chandler. Tot de attractie van het spannende boek behoorde de identificatie van de lezer met de persoon van de speurder: een politieman of privédetective. Dat is veelal een kleurrijk figuur met herkenbare eigenaardigheden. De politieman is eigenzinnig en verkeert op gespannen voet met zijn superieuren van wie hij meer last dan gemak ondervindt. Baantjer is hiervan een wat doorgeschoten versie. De privédetective, lees ex-politieman, is veelal een morsig type die graag een glaasje nuttigt. Een slecht huwelijk is voor de uitoefening van het beroep geen bezwaar. Succesvolle speurders zijn non-conformistische types. Commissaris Maigret is wellicht een buitenbeentje. Een periode lang traden boeken met een seriemoordenaar op de voorgrond. Spanning verzekerd. De opsporing is een race tegen de klok want elk moment kan er een volgend slachtoffer vallen. Gelukkig laat de seriemoordenaar bij elke daad een aanwijzing achter.
De seriemoordenaar laat bij elke daad half bewust half onbewust een spoor na. Hij wil moorden maar tegelijk gepakt worden. Dat is de enige manier om zijn obsessie tot een einde te brengen. Van de seriemoordenaar is het a small stap for mankind naar de psychologische thriller
De psychologische thriller komt dicht in de buurt van de literaire thriller . Een handige vondst van de marketingafdeling om wat imagowinst te incasseren voor het spannende boek. Personages krijgen meer diepgang en de schrijfstijl is goed verzorgd. Op die manier duiken auteurs als Javier Marias en Ayelet Gundar-Goshen op in de gids van Vrij Nederland.
Uiteraard kun je spannende boeken indelen naar geografische herkomst. Je hebt de Scandi-thriller met als grondleggers Sjöwall & Wahlöö en latere vaandeldragers als Arnaldur Indridason, Henning Mankell en Jo Nesbø. Zij bedienen de liefhebbers van ingevroren lijken. En nu dan eindelijk is er de waddenthriller. Voor de tweede keer, na De Hollander, voert de auteur Liewe Cupido als hoofdrolspeler op. Toen ging het om een omgekomen wadloper met competentiekwesties tussen Duitsland en Nederland. Cupido bezit de Duitse nationaliteit, is in dienst van de Duitse politie maar bracht zijn jeugd op Texel door. Zijn beste compagnon als solist is de hond Vos. Cupido komt in actie nadat een schip zoekend naar een losgeslagen container op de bodem van de Waddenzee op een wrak stuit met aan boord een duiker. De man is vastgeketend aan het schip dat koper aan boord had met een waarde van een miljoen euro. Er is sprake van een moord waarbij de eigenaardige houding van de duiker in het oog springt. Onder leiding van politievrouw Judith Schulze vindt het onderzoek plaats waarbij ze graag een beroep doet op het specialisme van de vasthoudende Cupido. Er kunnen vele motieven in het geding zijn. Er zijn meer aanwijzingen dat het om wraak gaat dan om geldelijk gewin. Een belangrijke lijn in het verhaal is een vete tussen twee families. In korte tijd komt de zaak tot klaarheid in een aangenaam ritme. Deen schrijft goed, brengt de personages tot leven en geeft en passant een mooi inkijkje in de mentaliteit van de eilanders met een gesloten front jegens buitenstaanders. Een eiland betekent onderling gedoe en zee rondom. Altijd oppassen bij slenken en geulen. Een overkoepelend thema is de solidariteit tussen generaties. Met het vakmanschap van Deen heeft de waddenthriller een beloftevolle entree gemaakt.
middelr@xs4all.nl
