Leesimpressies
Meir Shalev: Vertel het niet aan je broer
- Nr. 12 - 2024
- Na de Palestijnse schrijver Adania Shibli wilde ik een schrijver uit Israël lezen. Voor een website geldt nuance als criterium. Ik gun Palestijnen en Joden niets dan goeds in tegenstelling tot Hamas en de regering Nethanyahu. Nuances kennen grenzen. De keus viel op Meir Shalev. Van zijn werk ben ik nooit een groot fan geweest. Hij is scheutig met oudtestamentische verwijzingen wat niet aan mij is besteed. Bovendien is fantasie die buiten de kaders van de werkelijkheid treedt ook al geen kenmerk dat mij op het puntje van de stoel brengt. Blijft over zijn reputatie als rasverteller. Meir Shalev overleed vorig jaar en liet een laatste roman aan zijn lezers na. Het is een boek dat handelt over de verhouding tussen twee broers. Ita woont al 35 jaar in het Amerikaanse Charlottesville, Boaz in Israël. Minimaal eens per jaar keert Ita naar zijn vaderland terug en voert dan lange gesprekken met zijn broer. Ze doen dat op het balkon van het hotel waar Ita zijn intrek heeft genomen. De echtgenote van Boaz is niet van de partij. Deze zogenaamde broersnachten zijn gedrenkt in alcohol. Vijgenbrandewijn is hun favoriete drank. Ze vertellen elkaar wat hen bezig houdt en halen gezamenlijke herinneringen op. Deze keer is vooral Ita aan het woord. Boaz levert commentaar en stelt prikkelende vragen. Ita vertelt een boek lang over een onenightstand van inmiddels twintig jaar geleden.
Ita en Boaz schelen twee jaar. Ze delen een turbulente jeugd als kinderen van ouders die altijd ruzie hadden. Ita was het lievelingetje van moeder, Boaz van vader. De ouders spraken niet met elkaar. Het was Ita’s taak om de boodschappen tussen pa en ma van de ene aan de ander over te brengen. Ita is nu in de burgermaatschappij sportinstructeur, een functie die hij ooit bij de luchtmacht in zijn vaderland vervulde, Boaz is werkzaam bij de onderzeebootvloot. Dat werk is slechts zijdelings van belang. Particuliere overwegingen voeren de boventoon. Ita is kinderloos, Boaz heeft twee kinderen. Bij Ita springen twee eigenschappen in het oog. Hij is een mooie man voor wie de vrouwen als een blok vallen. Dat is de aanleiding voor de onenightstand uit het verhaal. Daarnaast is hij ernstig bijziend. Zonder bril is hij reddeloos verloren.
Het verhaal, waarvan de geloofwaardigheid steeds verder onder druk komt, begint als Ita teruggekeerd voor familiebezoek, alleen in een café een grappa bestelt. De eigenaresse vraagt hem te blijven. Zij heeft zojuist een vriendin gebeld met de mededeling dat een mooie man naar wie zij op zoek is in haar zaak heeft plaatsgenomen. Ita wacht en dan volgt de ontmoeting met Sjaron. Ze vertrekken in twee auto’s naar een achterafgelegen vakantiewoning. De seks is naar tevredenheid van beide partijen. Daarna slaat de stemming drastisch om. Ruzie en getreiter. Hij wil zo snel mogelijk vertrekken. Zij wil dat hij met haar zal ontbijten.Hij. Ik ben een man die alleen woont en van zijn eenzaamheid houdt, en ons samenzijn duurt langer dan ik gewend ben. Zij. Want ik heb veel klachten gekregen van tal van mensen, dat ik pushy ben, dat ik needy ben, dat ik sneaky en cheeky ben, maar saai?
Sjaron pakt Ita zijn bril af waardoor hij niet op eigen houtje kan vertrekken. Hij blijft maar jammeren dat hij zijn bril terug wil. Intussen vertelt Meir Shalev nieuwe informatie die de lezer op het verkeerde been zet. Ita heeft gezien zijn afhankelijkheid natuurlijk een reservebril bij zich. Eerste valstrik waarom jammert hij dan zo? Dan krijgt de lezer te horen dat Sjaron ook zijn reservebril heeft weggenomen. Een ander merkwaardig aspect is dat Sjaron Ita van vroeger blijkt te kennen maar daar niets van laat blijken. Waarom komt ze daar niet voor uit? Nog merkwaardiger is dat hij haar niet herkent hoewel hij haar in het verleden met de bril op zijn neus gezien moet hebben.
De nacht van Ita en Sjaron wordt over ruim 250 bladzijden uitgesponnen. Ondertussen blijft Boaz met zijn opmerkingen olie op het vuur gooien Wat het verhaal een enorme vertraging bezorgt. Blijft de vraag over waarom Ita twintig jaar gewacht heeft om Boaz van deze geschiedenis op de hoogte te brengen. Nooit eerder heeft hij dit aan iemand verteld met als uitzondering de vrouw van Boaz. Haar reactie was: vertel het niet aan je broer. Waarom dit bezwaar niet langer geldig is, blijft in het ongewisse. Overigens heeft Meir Shalev dit zinnetje dat het boek de titel verleent al twee keer eerder in de roman gebruikt. Stuur de lezer op een dwaalspoor zo luidt het devies. De eerste keer op bladzijde 187 zegt een oude liefde van Ita dit tegen Boaz na het overlijden van een door het voormalige liefdesstel bewonderde dichter. De tweede keer gebeurt dit op bladzij 194. Dan gebruikt moeder dit tegenover Ita als het gaat om de ware doodsoorzaak van de vader. De lezer is weer eens door de auteur misleid. De hierboven aangehaalde derde keer meldt zich pas op bladzij 251.
Wil iemand in de ban blijven van een boek dan is het zaak dat de auteur de lezer weet mee te nemen in de wereld die hij aan het scheppen is. Onwaarschijnlijkheden behoeven een plausibele verklaring. Lukt hem dat dan pleit dat voor zijn vakmanschap. Bij suspension of disbelief ligt niet de kracht van Meir Shalev.
middelr@xs4all.nl
