Leesimpressies
Mia Doornaert: Ontredderde republiek
- Nr. 14 - 2017
- Het aantrekkelijke van in Nederland wonen is dat wij een onafhankelijk land vormen in de schaduw van drie grote en heel verschillende culturen. Voor de economie oriënteren we ons op Duitsland, voor de cultuur op de Britten en culinair op Frankrijk. Liever foie gras dan Bratwurst of fish and chips. Hoewel het CBS terughoudend is met exacte gegevens hebben vermoedelijk meer Bekende Nederlanders een tweede huis in Frankrijk dan in alle andere Europese landen samen. Een dergelijke voorkeur is mij vreemd om niet de kwalificatie roekeloos te hanteren maar geeft wel aan dat de Franse verkiezingen voor ons relevant zijn. Op dit moment weten we dat de tweede ronde zal gaan tussen Emmanuel Macron en Marine Le Pen. Op 7 mei valt de beslissing. Fillon, qua portemonnee een family man, en de linkse clown Mélenchon kregen in de eerste ronde de oren gewassen. Het systeem van de twee rondes garandeert dat er uiteindelijk een president op het bordes stapt, die bij de kiezers een absolute meerderheid heeft behaald. Over Macron wil ik bekennen dat hij me met zijn optreden niet mateloos irriteert wat historisch gezien het ergste doet vrezen voor zijn kansen op het Franse presidentschap. Het is tijd voor een opfriscursus Franse politiek. Mia Doornaert ontpopte zich als een geschikte raadgever. Zij was onlangs te gast in Buitenhof en deed bevlogen haar verhaal
Doornaert is al vele jaren actief voor de Vlaamse kwaliteitskrant De Standaard met een speciale belangstelling voor Frankrijk. Geruime tijd woonde zij in het land van haar onderwerp. Toen mij bleek dat zij de titel van barones mag voeren, was er geen weg terug. Ik wilde haar recente boek over de ontwikkelingen in Frankrijk lezen. De titel Ontredderde republiek leek met zorg gekozen. Deskundigen zijn van mening dat Frankrijk hervormingen moet doorvoeren maar de realisatie daarvan blijft steeds uit. Wel lukt het om voor de malaise af en toe een nieuwe naam te verzinnen. Declinisme heet de laatste aanwinst.
Het hoofdbestanddeel van het boek bestaat uit beschouwingen over de naoorlogse presidentschappen. Alvorens de huidige malaise te kunnen plaatsen is het nodig om kennis te nemen van historische gebeurtenissen die hun doorwerking naar het heden hebben. De Franse revolutie en de Napoleontische tijd hebben hun sporen nagelaten. Ooit was Frankrijk toonaangevend in de wereld. Het is de oudste eenheidsstaat ter wereld. Het Frans was een wereldtaal. Het land was de bakermat van de Verlichting. Na de revolutie stuurde het volk de koningen en keizers naar huis, onthoofden klinkt zo cru. Doornaert geeft aan dat de Fransen niet zo zeer genoeg hadden van de monarchie als wel van de absolute macht waarmee dat gepaard ging. Als compensatie kreeg het land een hele rits presidenten die zich gedroegen als zonnekoningen. Neem de parmantige Giscard d’Estaing of de opportunistische Mitterand of blingbling Sarkozy. Vooral Mitterand krijgt veel in de schoenen geschoven.Echtgenote Danielle Mitterand zei ooit: ‘In het paar dat we zijn ben ik de socialist, François is mitterandist
Frankrijk is bovenal een republiek. Presidenten eindigen hun toespraak met een huldebetoon aan dit fenomeen. Zoals wij democratie en rechtsstaat hoog in het vaandel hebben, is voor Frankrijk het begrip republiek de centrale notie. Deze wordt geleid op een centrale hiërarchieke manier. Uit het conflict met Rome over het benoemen van de katholieke gezagsdragers, ooit een prerogatief van de Franse staat, heeft het land na de teruggave van deze bevoegdheid aan de kerk een strikte scheiding tussen kerk en staat overgehouden. Het centrale gezag heeft wel af te rekenen met sterke vakbonden die onwillig zijn om afscheid te nemen van verworven rechten. Nog niet zo lang geleden ging het Franse spoorwegpersoneel op vijftigjarige leeftijd met pensioen. Er wordt wel beweerd dat Frankrijk minder een parlementaire democratie bezit dan een asfaltdemocratie. Het volk gaat snel de straat op. Van grandeur naar declinisme.
Doornaert blijkt goed ingevoerd te zijn in de politieke geschiedenis van het land. Je kunt in een boek natuurlijk niet alles behandelen. De focus ligt erg op de politiek. Ik had wel iets meer willen lezen of instituties als de universitaire wereld, de media en de rechterlijke macht onderdeel vormen van het probleem of van de oplossing.
Doornaert beroept zich op vele bronnen die op een traditioneel Franse manier de loftrompet krijgen toegezwaaid. Een kleine bloemlezing. Professor Michel Rouche de grote specialist van de late oudheid; de bekende journalist Alain Genestar; de grote schrijver Jean Racine; de bekende econoom Jean Serisé; de grote Franse dichter Victor Hugo; de grote historicus Jules Michelet; de grote historicus François Furet; de geniale spindoctor Jacques Pilhan; de onberispelijke Jean-Claude Barreau; de scherpzinnige politieke commentator Alain Duhamel; de excellente journaliste Catherine Nay enz enz. Hoe kan een land ontredderd raken met zo veel grote geesten?
Om Frankrijk uit de impasse te halen zal de nieuwe president volgens de auteur zowel moeten leiden als moeten koesteren. Het land heeft iemand nodig die de moed en het gezag bezit om lastige besluiten te nemen maar zal tegelijk de liefde voor het land en voor het eigen volk nieuw leven dienen in te blazen.
PS De campagne tussen Macron en Le Pen spitst zich toe op de casuspositie Whirlpool. Frankrijk dient als lidstaat een financiële vergoeding te betalen aan de EU. De EU gebruikt dat geld voor subsidie aan Polen met als gevolg dat het Amerikaanse bedrijf zijn fabriek van Frankrijk naar Polen verplaatst. Zo dreigen bijna 300 mensen hun baan te verliezen. Zuur voor de mensen die dit overkomt en onrechtvaardig. Het Front National is furieus. Kortzichtig als altijd vergeten de populisten dat in hun protectionistische wereld er nooit een vestiging van Whirlpool in Frankrijk geweest zou zijn. Tel je zegeningen.
