Leesimpressies
Nadia Wassef: Mijn boekhandel in Caïro
- Nr. 32 - 2023
- Rond de eeuwwisseling kende Caïro drie soorten boekwinkels. Er bestonden slecht gerunde overheidswinkels, lokale vestigingen met in hoofdzaak kranten en kantoorartikelen tenslotte winkels als onderdeel van een uitgeverij. Drie jonge vrouwen wilden daar verandering in brengen. Egypte beleefde een periode van culturele droogte. De overheid gaf geld uit aan een defensieapparaat en aan infrastructuur. De vrouwen wilden een derde plek, naast thuis en op het werk, waar mensen en ideeën elkaar konden treffen. De jongste van de drie Nadia, 27 tijdens de oprichting, brengt verslag uit. Haar partners waren zus Hind en hun gezamenlijke vriendin Nihal. De naam werd Diwan en was gelegen op een eiland in de Nijl behorend tot de hoofdstad. Nadia doorliep een Britse Internationale School en studeerde later aan de plaatselijke American University. Haar vader was moslim en moeder koptisch. De eigenaren van Diwan zaten vol grootse plannen. Het aanbod zou bestaan uit Arabisch, Frans, Duits en Engels werk. Tot de winkel behoorde een café dat als ontmoetingspunt zou fungeren. Er moest veel tegenslag overwonnen worden. In het begin brachten klanten een boek vaak na lezing terug en verlangden restitutie van hun aankoopbedrag. Het onderscheid tussen de concepten bibliotheek en boekwinkel was niet voor iedereen helder.
De bureaucratie was eveneens een geduchte tegenstander. Het gebeurde wel dat in het buitenland bestelde boeken weken en soms maanden werden vastgehouden op het vliegveld van Caïro. Er werd geen toestemming verleend om in de winkel een café uit te baten. Of de eigenaren moesten op bezoek bij een ambtenaar van het censuurbureau.om te bepleiten dat The naked chef van Jamie Oliver gewoon een kookboek was waarin geen naakte mensen rondliepen. De vrouwen doen er alles aan om van hun onderneming een succes te maken. De dienstbaarheid aan de klant is groot. Het eigen personeel wordt kort gehouden, zakken in de uniformen zijn dichtgenaaid om diefstal te voorkomen. De koper krijgt bij de aankoop ven een boek een fraai vormgegeven tasje cadeau. Al snel valt het besluit een tweede vestiging te openen. Er zullen vijftien filialen volgen maar daarnaast is de sluiting van zes vestigingen onvermijdelijk. Op een dag voert de directie van Diwan een gesprek met een adviseur die hen dringend aanraadt om de formule van een franchiseorganisatie toe te passen. Het gesprek loopt ten einde en Nadia geeft de consultant een hand. Hij weigert het aanbod want hij schudt geen vrouwen de hand. Na een kort moment van verbazing herpakt zij zich: “een knuffel dan?”
Ondanks de stress die het werk met zich meebrengt is de vrouwen geen moeite te veel om het de klanten naar de zin te maken. Nadia verslijt tijdens de veertien jaar dat zij aan Diwan verbonden blijft twee echtgenoten die consequent worden aangeduid als de Eerste en de Tweede. De Eerste schenkt haar twee dochters. Hun scheiding is geslaagder dan hun huwelijk.
Boekverkopers zijn veel meer dan hun functietitel aangeeft, omdat ze laveren tussen verschillende hoedanigheden, waaronder als conservator, pleitbezorger, koppelaar en trendwatcher
De drie vrouwen hebben de taken onderling verdeeld. Hind en Nadia zijn beter met boeken, Nihal kan goed met mensen overweg. Nadia krijgt van het personeel de bijnaam Terminator. Medewerkers die stelen worden ontslagen maar aangifte bij de politie blijft uit want dat zou een funeste uitwerking op de mogelijkheden van een functie elders hebben. Nadia is grofgebekt en explosief. Een goed bedoeld advies. Druk haar als mannelijke klant geen papiertje in handen met je hotel en kamernummer. Gaandeweg ontwikkelde ik een zwak voor Nadia Wassef. Naast haar onhebbelijkheden is ze ambitieus, idealistisch, zelfkritisch en leergiering. Haar wispelturige karakter vertaalt zich hier en daar in een springerige vertelstem.
Ze heeft het boek thematisch ingedeeld waarbij de hoofdstukken veelal de rubrieken uit de winkel volgen. Er is de rubriek Egypt Essentials waarin verleden en heden van de Egyptische geschiedenis centraal staan met een ereplaats voor de enige Nobelprijswinnaar Nagieb Mahfoez. Zijn werk is altijd leverbaar. Er zijn hoofdstukken over kookboeken, managementliteratuur en klassiekers waarbij Diwan schatplichtig is aan de promotie van dergelijke werken door Italo Calvino. Vermakelijk is het hoofdstuk over zelfhulpboeken. Nadia moet daar niets van hebben. De spiritueel onderlegde Nihal probeert haar van het belang te overtuigen. Zeker zelfhulpboeken vliegen als warme broodjes de winkel uit. Voor Nadia betekent lezen uitgedaagd worden, de kennis over jezelf en de wereld verdiepen. In zelfhulpboeken gebeurt het omgekeerde. Betweterig en zoetsappig zijn ze. Een uitgesproken hekel heeft ze aan Paulo Coelho die bij een persoonlijke ontmoeting een arrogante indruk op haar maakte. Zijn boeken belichamen in haar ogen de weg van de minste weerstand: stukjes zogenaamde zekerheid in een onzekere wereld. Ze leest zijn beroemdste boek en komt tot de conclusie dat het werk minder erg is dan ze gevreesd had. Toch blijft ze haar principes trouw. Ze houdt meer van De vreemdeling van Camus en vindt de wetenschap dat ze nergens thuishoort bevrijdend. Ze houdt zich graag vast aan het motto van haar lievelingspessimist Samuel Beckett. “Ga de mist in. En nog eens. Maar dan beter.”
In 2011 vindt de Arabische lente plaats, een vluchtige periode van hoop. De onlusten zorgen echter dat winkels dicht moeten blijven. Bij de verkiezingen die volgen kunnen de mensen kiezen uit een generaal en de Moslimbroederschap. De lente is een ijzige winter geworden. Die periode luidt het einde in van haar betrokkenheid bij Diwan. Echtgenoot de Eerste beweert dat ze nu haar eigen zelfhulpboek heeft geschreven. Ze woont nu met haar beide dochters in Engeland. Londen kan de borst nat maken.
middelr@xs4all.nl
