Leesimpressies
Naomi Klein: Dubbelganger
- Nr. 41 - 2023
- Al een paar jaar stromen de chips van Bill Gates door mijn bloedbaan zonder veel verschil te merken met de voorafgaande periode. Met regelmaat kijk ik in de spiegel om te zien of mijn etniciteit aan verandering onderhevig is maar kennelijk is het proces van omvolking nog niet zichtbaar gestart. Door een geografisch toeval zie ik onze demissionaire minister-president soms in de supermarkt. Is zijn mandje overvol dan weet ik genoeg. Hij is vast en zeker onderweg naar de kelder van de pizzeria waar hij een pedofielennetwerk runt. Naar het schijnt samen met Hugo de Jonge. Complottheorieën gedijen meer dan ooit in tijden van crises. De coronacrisis heeft geresulteerd in een recordopbrengst. Het komt in de beste families voor maar tegenwoordig vooral in het extreemrechtse kamp. De ondermijning van de bovenwereld is in volle gang. Het parlement en het publieke omroepbestel zijn al geïnfiltreerd. Het Sociaal Cultureel Planbureau rapporteert dat we de complotdenkers serieus moeten nemen. Omdat het klimaatprobleem een verzinsel is, kunnen we veilig water naar de zee dragen. Wist u dat Neil Armstrong nooit een voet op de maan heeft gezet? Special effects van Hollywoodse makelij. Naomi Klein, de altijd strijdbare publiciste uit Canada, heeft in haar nieuwste boek de pijlen gericht op de wereld van de waandenkbeelden. De aanleiding was een zeer persoonlijke.
In 2011 beleefde de protestbeweging Occupy Wall Street haar hoogtepunt. Naomi Klein sympathiseerde met dit initiatief. Naomi Wolf roerde zich eveneens en zag in de wijze waarop de autoriteiten hierop reageerden de aankondiging van het einde van de Amerikaanse democratie. Naomi Wolf, ooit de gevierde vaandeldrager van de derde feministische golf, begon steeds meer affiniteit te ontwikkelen met complotdenkers. Eens was ze actief voor de campagne van Bill Clinton om later onderdak te vinden bij de extreme opvattingen van Steve Bannon. Occupy Wall Street vormde het startpunt om de beide Naomi’s met elkaar in verband te brengen en te verwisselen. Twee joodse vrouwen in de bloei van hun leven die een stevige partij meebliezen in het publieke debat. Naomi Klein raakte gefascineerd door Naomi Wolf. Ze sprak over haar als de Andere Naomi. Ze beschouwde Naomi Wolf als haar dubbelganger. Het bestaan van een dubbelganger ondermijnt de unieke eigen identiteit. Het is storend als andermans opvattingen, die zeer afwijken van de jouwe, aan jou worden toegeschreven. Je kunt je daardoor vernederd en overbodig voelen. Goede raad was duur. Naomi Klein had blijkbaar haar personal brand slecht bewaakt. Ze moest in actie komen en voelde zich geroepen om stappen te zetten die zij in het boek waarmee ze beroemd was geworden, No logo, als verderfelijk had bestreden. Het kapitalisme is voortdurend bezig om markten te bewerken via alle mogelijke marketingtechnieken met als doel meer winst. Moest Klein dit nu doen ten faveure van haar eigen merk? Ze ging zich verdiepen in de karakteristieken van het verschijnsel dubbelganger en staat onder meer uitgebreid stil bij de roman Operatie Shylock waarbij de auteur Philip Roth als personages een echte en een onechte Roth in het leven roept.
In de pre-coronajaren leek het rondbazuinen van samenzweringen een grote passie van Wolf. Onbezorgd hopte ze van complottheorie naar complottheorie: Ebola, Snowden, 5G, IS. Ze bleef nooit lang genoeg bij een onderwerp hangen om iets te bewijzen
Naomi Klein komt in haar nieuwste boek regelmatig zichzelf tegen. Ze is op haar best als ze verslag doet over het autisme van haar eigen zoon. De kans op autisme is in de wereld van de complotdenkers een geliefkoosd argument om tegen vaccinatie te zijn. Klein is het oneens met die benadering en geeft een verklaring. De relatie tussen vaccins en autisme gaat terug op een artikel in de Lancet dat vanwege onzorgvuldigheden door de auteurs, overigens pas na verloop van tijd, is teruggetrokken. Klein betoogt dat de huidige relatie tussen ouders en kinderen in het geding is. Voor een ouder vormt een kind de realisatie van een meer perfecte versie van zichzelf. Autisme doorkruist die gedachte. Daardoor is het moeilijk om autisme te zien als een vorm van pech in de genenloterij. Een verstoring van buitenaf is als verklaring acceptabeler. Het is verkieslijker om iemand met autisme te beschouwen als een zelfstandig wezen met eigen mogelijkheden en onmogelijkheden.
Hoewel het moeite kost geeft Klein toe dat er tussen haar en de Andere Naomi overeenkomsten zijn. Beide staan zij sceptisch tegenover de gevestigde machten. Voor Klein vormt het kapitalisme het overkoepelende kwaad. Dat deelt ze met Bernie Sanders met wie zij zich verwant voelt. Klein is van harte bereid om te erkennen dat er bij de overheid en in het bedrijfsleven samenzweringen voorkomen. In ieder mens huist de kiem van een complotdenker. Richting complotdenkers zegt zij dat hun meningen niet maar hun onderliggende gevoelens wel serieus genomen dienen te worden. De feitenvrije aanpak onder de complotdenkers is een belangrijke bron van kritiek. Je zou kunnen zeggen dat er een andere grondhouding is waarmee men naar de werkelijkheid kijkt. De mainstream opvatting is kritisch, die van de complotdenkers wantrouwend. Een kritische benadering hoort thuis in journalistiek en wetenschap. Er bestaan spelregels om de kans op onjuiste informatie te verkleinen. Bij elke bewering is de vraag gewettigd: klopt dit wel? Een wantrouwende houding gaat uit van kwade trouw bij de tegenstander. Een kritische houding richting de politiek van Mark Rutte vindt plaats onder de erkenning dat hij het beste voor Nederland wil. Een wantrouwende benadering impliceert dat zijn politiek niet kan deugen omdat hijzelf niet deugt. Voor dat laatste ontbreekt gewoonlijk de bewijslast.
Naomi Klein behandelt talloze actuele voorbeelden onder meer over waar het antisemitisme haar oorsprong vindt. Zij eindigt het boek met een prekerig betoog voor een betere wereld. Je kunt de vraag opwerpen of het een gezonde investering is een boek van 500 bladzijden te schrijven over een drammerig warhoofd als Naomi Wolf. Het is twijfelachtig of het een goed boek is geworden. Interessant en lezenswaardig is het zeker.
middelr@xs4all.nl
