Leesimpressies

  • Pavel Kohout: Praagse weduwe

  • Nr. 20 - 2018
  • Zoals je tijdens het carnaval struikelt over de paarden in de gang, doe je dat tijdens de weken van het spannende boek over thrillers in de winkel. In het verse aanbod was er weinig dat mij prikkelde tot een aankoop en de zuinige beoordelingen over het geschenkboek van Boris Dittrich trokken mij niet over de streep. In de eigen bibliotheek stonden enkele thrillers te dringen om gelezen te worden. De literaire thriller van Pavel Kohout trok aan het langste eind. De Tsjech staat bekend als een schrijver met engagement. Zijn vader was betrokken bij de aanslag op Heydrich waar Laurent Binet een boeiende roman over schreef. Zie op deze site nr 20 uit 2013. Kohout zelf was in 1968 actief betrokken bij de Praagse Lente en werkte nauw samen met Vaclav Havel aan Charta 77. In eigen land was zijn werk lang verboden. Dictators, van welke signatuur dan ook, houden niet van kritiek. De literaire thriller dateert uit 1995 en verscheen vijf jaar later in Nederlandse vertaling. Het verhaal speelt tijdens de oorlog enige tijd na de aanslag op Heydrich. Cirkels zijn per definitie rond.

    In Praag wordt barones Elisabeth von Pommeren in haar woning op gruwelijke wijze vermoord. Zij is de weduwe van een Duitse Wehrmacht generaal. De dader is volgens de getuigenverklaring van de huismeester een Tsjech. De Tsjechische politie is met de opsporing belast. Ook de Gestapo heeft grote belangstelling voor de zaak. Het zou om een verzetsdaad kunnen gaan en de voorbode kunnen zijn van meer van dergelijke acties. Namens de Tsjechen leidt het adjunct-hoofd van de recherche Jan Morava het onderzoek. Namens de Gestapo kijkt hoofdrechercheur Erwin Buback over de schouder mee. De twee zijn tot elkaar veroordeeld. Behalve het oplossen van de moord hebben zij tot taak het opereren van de organisatie van de ander nauwlettend gade te slaan. Gedurende het boek vertelt Kohout het verhaal vanuit drie verschillende perspectieven. Aan het woord komen Morava, Buback maar ook de moordenaar. De levens van Buback en Morava fungeren als elkaars spiegelbeeld. Zij hebben allebei te maken met een superieur die zowel aanmoedigt als in de nek hijgt. Morava is een talentvolle nieuwkomer, Buback is door de wol geverfd. In beide levens speelt een vrouw een grote rol. Morava heeft een verhouding met de secretaresse van zijn baas en Buback kan de dood van zijn vrouw en dochter door een verdwaalde bom in de buurt van Dresden maar moeilijk verwerken. Intussen staat het Derde Rijk op instorten. Vanuit het westen rukken de Amerikanen op. Vanuit het oosten is het kanonnengebulder van het Rode Leger te horen. De spanningen tussen de Tsjechen de Duitse bezettingsmacht nemen toe.

    Het leek erop dat Praag in Tsjechische en Duitse eilandjes was opgedeeld- op de eerste was de feestvreugde in verzet om te slaan en op de tweede heerste leegte, bewaakt door zenuwachtige soldaten


    Hoewel de omstandigheden vragen om een dubbele agenda, ontstaat er een band tussen de twee leiders van het onderzoek. Senior Buback is onder de indruk van zijn jongere collega. Hij vindt hem echter wel, in de terminologie van zijn overleden echtgenote, een lotusbloem te weten iemand die te open en goedgelovig is. Zelf blijft hij op zijn hoede. Dankzij zijn Tsjechische moeder verstaat hij die taal maar hij houdt die kundigheid verborgen voor de mensen van de Tsjechische politie. Buback laat meer en meer ruimte toe voor kritiek op het functioneren van de nazi’s.
    Het onderzoek vordert gestaag. Als de moordenaar via dezelfde aanpak nieuwe slachtoffers maakt, nemen de aanwijzingen toe. Het scenario verzetsdaad komt te vervallen. Het lijkt het werk van een gestoord individu. Enkele jaren eerder heeft een vergelijkbaar misdrijf in Brno plaatsgevonden. De moordenaar snijdt de borsten van zijn slachtoffer af en eigent zich het hart toe. Tegenwoordig weten we dat perversiteiten onder seriemoordenaars gesneden koek zijn. Deze moordenaar heeft het gemunt op weduwen en hij kiest zijn slachtoffers uit op het kerkhof onder hen die treuren bij het graf van hun man. Hij wint hun vertrouwen en laat zich bij hen thuis uitnodigen. Buback en Morava besluiten over te gaan tot het inzetten van een lokweduwe. Zij kiezen voor een riskante en weinig professionele oplossing. Vrijwillig nemen de zwangere aanstaande echtgenote van Morava en de nieuwe vriendin van Buback bij toerbeurt deze rol op zich.
    Pavel Kohout is sterk op dreef als hij zijn stukken op het bord zet. Hij heeft er oog voor om zijn hoofdrolspelers met opmerkelijke bijfiguren te omringen. Geleidelijk komt zowel de oplossing van het misdrijf als de politieke spanning tot een climax. Daar ontspoort de roman wel enigszins. Kijkend naar het cv van de moordenaar blijkt het om een gestoorde figuur van simpele komaf te gaan. Gedurende het verhaal weet hij met veel inventiviteit lang uit de handen van de politie te blijven. Hij groeit boven zichzelf uit. Kohout heeft de opbouw van spanning zwaarder laten wegen dan de geloofwaardigheid. Daarnaast nemen de chaos en onzekerheid rond het einde van de Duitse bezetting een steeds prominentere plek in het verhaal in. Wat eerst een met zorg aangebrachte context was, wordt op die manier de hoofdmoot van het verhaal. De roman wordt een geschiedenisverhaal. Het vertelperspectief blijft bij de drie hoofdpersonen maar zij worden allengs van hoofdrolspeler tot figurant. Het is jammer dat de kracht van het eerste deel niet tot het eind toe overeind blijft.

    Terug