Leesimpressies

  • Pieter Steinz: Made in Europe

  • Nr. 16 - 2014
  • In de aanloop naar de verkiezingen voor het Europese parlement was Made in Europe van Pieter Steinz onontkoombaar. Minister Frans Timmermans verklaarde het boek tot verplichte lectuur in het onderwijs. Voor Europa heb ik in de beginjaren wel eens mijn democratische plicht verzaakt. Er was toen nog sprake van een schertsparlement zonder serieuze bevoegdheden gevuld met nationale afdankertjes. Ik herinner me uit die beginperiode volksvertegenwoordiger Cornelis Berkhouwer, troetelnaam Boerenkees. Hij inde zijn vacatiegeld en verliet een receptie graag met een fles drank op zak. Dat was zijn definitie van nooit meer oorlog. Tegenwoordig heet Cornelis Berkhouwer Hans van Baalen, Europees kampioen afwezigheid. Hij schuift liever aan bij het bewindsliedenoverleg van de VVD op donderdag om zijn volgende baantje veilig te stellen dan dat hij Europa een stap verder brengt. De bevoegdheden zijn inmiddels uitgebreid maar nog lang niet optimaal. Tegenover de Raad van Ministers kan het Parlement geen vuist maken. De Europese verkiezing is gebaseerd op het principe van een districtenstelsel, met een land als district, wat een kniebuiging betekent voor het clientelisme, eigen land eerst. Nederlanders kunnen alleen op Nederlanders stemmen. Wat is daar Europees aan? Wat delen we eigenlijk met elkaar in Europa? Pieter Steinz heeft een poging gewaagd de Europese cultuur in kaart te brengen.

    Steinz heeft in de loop der jaren een reputatie opgebouwd met op lijstjes gebaseerde boeken. Hij is een man naar mijn hart. Voor mij is zijn Lezen Etcetera dat voor het eerst verscheen in 2003 het onbetwiste hoogtepunt. Een prachtig overzicht van de wereldliteratuur. Wat Opperlan(d)s van Brandt Corstius voor de taalkunde is, is Lezen etcetera voor de letterkunde. Nooit ga ik trouwens op reis zonder Lezen op locatie te raadplegen. Het is onverantwoord een streek te bezoeken zonder te weten welke schrijvers daar vandaan komen of welke boeken zich afspelen op de plek van bestemming. Bij Steinz zijn lijstjes meer dan opsommingen. Hij is vooral een liefhebber van dwarsverbanden. Hij markeert graag lijnen van beïnvloeding. Waar haalde een kunstenaar zijn inspiratie vandaan? In welke traditie staat iemand? Deze aanpak keert terug in Made in Europe. De scoop is dit keer een brede. Literatuur is een overzichtelijk domein in vergelijking met cultuur. Waar ligt dan de grens? Steinz heeft in zijn selectie plek ingeruimd voor het speelgoed van Lego, de minirok, de Billy boekenkast van IKEA en de stripboeken van Asterix en Kuifje en zelfs voor het commerciële gedrocht van de champions league. Dat laatste is een sterk voorbeeld van falend Europees beleid. De apostelen van de vrije markt hebben het min of meer eerlijke speelveld van de Europa Cup 1 omgebouwd tot een toernooi waar alleen de allerrijksten, lees zij met de meeste schulden, de dienst uitmaken. Overigens zou elke selectie arbitrair zijn. Dat is juist een aantrekkelijk aspect van elke canon. Je kunt eindeloos argumenteren en twisten. Steinz heeft 104 onderwerpen verzameld en eveneens 104 kaders geschapen.

    In de hemel zijn de Duitsers de mecaniciens, de Fransen de koks, de Italianen de minnaars, de Zwitsers de politici en de Britten de politieagenten. In de hel doen de Fransen de reparaties, vormen de Duitsers de politie, runnen de Engelsen de restaurants, wordt de politiek bevolkt door Italianen en ben je voor de liefde aangewezen op de Zwitsers


    De subjectiviteit van Steinz stoelt op de volgende criteria. Vanzelfsprekend dient een onderwerp zijn oorsprong op het Europese continent te vinden. Daarnaast dient een onderwerp invloedrijk te zijn binnen het eigen domein en te beschikken over een ruime (naams)bekendheid. Een derde van de stukken verscheen eerder in NRC Handelsblad. Dat alles heeft geresulteerd in een gevarieerd overzicht met een hoge informatiedichtheid. Daarbij past een trage consumptie, in mijn geval circa tien bladzijden per dag. Op die manier toer je kriskras door de tijd en door Europa. Er is opvallend veel aandacht voor het verleden. Het overgrote deel van de onderwerpen is te situeren voor de Tweede Wereldoorlog. Van mij had de actualiteit meer aandacht mogen krijgen. Met het oog op de EU zouden burgerlijke verworvenheden als vrijheid van meningsuiting inclusief persvrijheid en godsdienstvrijheid en onafhankelijke rechtspraak aan bod hebben mogen komen. Tot het Europese DNA behoren zeker kranten als The Times, Le Monde, de Frankfurter Allgemeine Zeitung enz. Een blinde vlek te midden van de ruime definitie van cultuur is de gastronomie. Auguste Escoffier, Paul Bocuse noch Ferran Adria zijn tot onderwerp gepromoveerd. De champions league zou ik graag ingeruild hebben voor de Olympische spelen, de Tour de France of Wimbledon. In een boek dat in het voorjaar van 2014 op de markt kwam, misstaat de opmerking dat Alice Munro geen Nobelprijs kreeg. Veel in Made in Europe is een feest der herkenning. Discussiepunten illustreren de waarde van het boek. De leerzaamheid overheerst. Zo hou ik aan lezing over de herkomst van sommige merken. Rolex komt van horological excellence, Lego van leg godt (speel goed) en Leica van Leitz camera.
    Het zou te hopen zijn dat er in andere landen ook Pieter Steinzen te vinden zijn die het aandurven een dergelijk project ter hand te nemen. Meer edities vanMade in Europe maken de Europese discussie nog levendiger.
    De EU sceptici kunnen overigens uitstekend terecht bij Het beste van Nederland van Rik Zaal, eveneens een fraai geïllustreerd en interessant overzicht met de nadruk op bezienswaardigheden. Behoort chauvinisme niet ook tot het Europese DNA?

    Terug