Leesimpressies

  • Rob van Scheers: Meer Verhoeven

  • Nr. 9 - 2014
  • Het was een zondagmiddag in café De Posthoorn op een verdwaald tijdstip tussen lunch en borreluur. Aan een tafel ver bij de ingang vandaan zat een oudere man alleen aan een tafel. Zijn leren jack acteerde bravoure. Hij zat te schrijven in een dik cahier. Zelden heb ik zo’n dik cahier gezien. Had de man veel meegemaakt of was hij in het bezit van veel opvattingen? Er was een flashback met Ernest Hemingway in La Coupole en met Jean Paul Sartre in Café de Flore. Terug naar de actualiteit. De schrijvende man is Paul Verhoeven. Misschien dagdroomde hij wel dat hij Gerard Soeteman was. Ik verliet het café en ging naar de film in de stemming voor illusie.
    Kort nadien verscheen het nieuwe boek van Rob van Scheers en Paul Verhoeven. De titel Meer Verhoeven was treffend. De puzzelstukjes van het plot pasten precies. Het schrijven was niet voor niks geweest. De aftiteling kon in beeld komen.

    Nadat het duo Verhoeven en Scheers in 2012 Volgens Verhoeven had gepubliceerd verscheen volgens dezelfde formule dit jaar Meer Verhoeven. Namens de Consumentenbond is een kanttekening gewenst. De prijs is gelijk gebleven maar de zak bevat deze keer minder chips. Niet alleen beslaat het laatste deel ruim veertig bladzijden minder, ook het aantal behandelde films zakte van ruim vijftig naar ruim dertig. Toch was mijn belangstelling gewekt. Verhoeven is een ervaren filmmaker die nooit om een mening verlegen zit. Hij kent de Nederlandse filmwereld maar is ook thuis in Hollywood. De blik van Verhoeven legt voortdurend relaties tussen latere filmscènes en wat eerder in klassiekers is vertoond. Dat is informatief voor de lezer. Zo wordt duidelijk dat Davod Lean zich bij de grote woestijnscène in Lawrence of Arabia heeft laten inspireren door de film Greed uit de jaren twintig. Grappig is de waarneming dat de geplande zelfmoord van Glenn Close in Fatal Attraction wordt aangekondigd via de muziek uit Madame Butterfly. Hoewel het einde met het oog op de gunst van het publiek in een laat stadium is aangepast, blijft de muziek echter gehandhaafd. Tegelijk is Verhoeven ook een meester in het opwekken van irritatie. Van Scheers had op vele momenten meer tegenspel mogen bieden. Bij het bespreken The Queen gaat de tekst minstens zo veel over Verhoevens connecties met ons koningshuis als over de film van Stephen Frears. Ook het gebabbel over een deftig dinertje bij Barbara Streisand thuis had ik best kunnen missen.

    In het verleden ben ik er vaak van beticht precies zo’n cynisch wereldbeeld te hebben, een geboren scepticus te zijn, een moralistische, provocerende, discutabele, pessimistische maatschappijbeschouwer


    Eerlijk gezegd ben ik niet zo’n liefhebber van de films van Verhoeven. Er is veel hard core seks en geweld. Of futuristische flauwekul. In elk hoofdstuk over welke film dan ook komen verwijzingen naar zijn eigen films terug. Natuurlijk het is eigen aan de formule van dit boek dat de mening van Verhoeven centraal staat. Daar is niks op tegen. Maar wees consequent en beoordeel deze film dan op eigen merites. De filmgeschiedenis staat op eigen benen en ontleent haar bestaansrecht niet louter aan de parallellen met het werk van Verhoeven. Helemaal bont maken de auteurs het als het handelen van een personage geprezen wordt vanwege het feit dat mevrouw Verhoeven zich net zo zou gedragen. Hier krijgt de filmkritiek een nieuwe dimensie op een presenteerblaadje aangeboden. Als ik ook een nieuw criterium mag lanceren dan zou ik zeggen dat een scène deugt als Vera Farmiga erin meespeelt.
    Verhoeven prijst het werk van Haneke, zowel Das weisse Band in de vorige als Armour in de huidige bundel, vanwege de manier waarop hij het publiek weet te choqueren. Om precies die reden bevalt deze regisseur mij allerminst. Mochten Scheers en Verhoeven nog een derde deel uitbrengen bespaar me dan de scène uit Caché waarin iemand uit het niets de hals wordt doorgesneden.
    Soms is de redenering van Verhoeven moeilijk te volgen. Twee voorbeelden uit The Unbearable Lightness of Being. De rokkenjagende hoofdpersoon verliest zijn baan als chirurg en is gedoemd om politieke redenen tot een bestaan als glazenwasser. ‘Desondanks’ vervolgt hij zijn activiteiten als rokkenjager. Vindt Verhoeven dat artsen wel maar glazenwassers niet achter vrouwen aan mogen zitten? De film in kwestie is trouwens eerst aan Verhoeven aangeboden. Hij heeft dit verzoek afgewimpeld omdat hij niet uit de voeten kon met de vermenging van liefdesverhaal met de ingewikkelde politieke component. Dan is het merkwaardig dat zijn favoriete beeld uit de film juist bestaat uit de combinatie van een bedscène met het binnenrijden van Russische tanks in de straat. Het is overigens lang niet de enige keer dat de lezer meegedeeld krijgt dat een beroemde film eerst aan Verhoeven is aangeboden. Misschien een toepasselijke quizvraag voor de bioscoopganger: waarom zou Verhoeven dit meesterwerk nou weer geweigerd hebben?
    Voor mij is ook minder gelukkig dat Verhoeven zo veel films van Hitchcock in de beide boeken aan de orde stelt. Alsof François Truffaut het werk van Hitchcock niet jaren geleden al overtuigend op de snijtafel heeft gelegd. Voor mij blijft dat het favoriete filmboek ooit. Ook het bespreken van een eigen film acht ik minder gepast. De film Showgirls valt die eer te beurt. Dat werk is met maar liefst acht Razzies onderscheiden waaronder die voor slechtste regisseur. Het pleit overigens wel voor Verhoeven dat hij deze prijs zelf in ontvangst is gaan nemen.
    Verhoeven is inmiddels halverwege de zeventig maar nog vol plannen. Samen met vaste scenarioschrijver Soeteman werkt hij aan een comedy. Bij humor is zelfrelativering onontbeerlijk. Dat zal nog een krachttoer worden.

    Terug