Leesimpressies
Sacha Bronwasser: Luister
- Nr. 13 - 2024
- De roman van Sacha Bronwasser vertelt over de levens van Philippe en Flo. De twee kennen elkaar overigens niet maar raken allebei betrokken bij een terroristische aanslag. Het decor is Parijs. Uit recente jaren staan de gebeurtenissen bij Charlie Hebdo en de Bataclan nog vers in het geheugen. Maar eerder in de jaren tachtig was de Franse hoofdstad ook al het doelwit van diverse aanslagen. De verbindende schakel tussen Philippe en Flo is Marie. Philippe was ooit haar werkgever toen zij een jaar in Parijs als au pair werkzaam was. Flo was ooit haar docent fotografie op de kunstacademie. Marie blikt in het heden op de gebeurtenissen van toen terug. Nu is ze een vrouw van middelbare leeftijd die haar brood verdient als lerares Frans. Parijs is onontkoombaar. Marie doet haar verhaal via geluidsbanden op basis van haar aantekeningen. Flo is de geadresseerde. De titel “Luister” impliceert dat lezen voor Flo geen optie is. Dat is een vorm van ironie omdat Flo haar tien jaar jongere studente Marie leerde over het belang van zien. Kijken en zien zijn twee verschillende soorten van waarnemen. Zien is de intensieve variant van kijken zoals luisteren dat van horen is. Als je iets gezien hebt dien je daar vervolgens de passende woorden bij te vinden. Daarna vindt registratie plaats. Auteur Sacha Bronwasser was enkele decennia kunstcritica. Zij is vertrouwd met de volgorde der dingen.
De roman is vernuftig gecomponeerd. Geleidelijk ontvouwt zich voor de lezer welke rol de verschillende personages in het geheel vervullen. De meest raadselachtige figuur is Philippe. Lambert. Hij is het jongste kind van een vooraanstaande familie. Vader Lambert is topambtenaar op een Frans ministerie. Philippe vormt een buitenbeentje. In zijn hoofd kan het stormen. Het eerste hoofdstuk speelt zich af in 1986. Philippe is getrouwd met Laurence die hij leerde kennen bij de uitoefening van haar functie. Zij was en is stewardess. Als hun eerste kind geboren wordt, besluiten zij een au pair in dienst te nemen want zo hoort dat in hun kringen. De Duitse Eloïse doet haar intrede bij het jonge gezin. Op het moment dat Philippe haar ontmoet valt hij flauw. Aanvankelijk schenkt hij haar geen aandacht. Dat is geen probleem want zijn echtgenote deelt graag de commando’s uit. Dan begint hij de au pair te stalken. Overal waar zij gaat, volgt hij haar op korte afstand. Dat is ook het geval als er in de rue des Rennes een aanslag plaatsvindt. Er vallen zeven doden en meer dan vijftig gewonden. Een afsplitsing van Hezbollah claimt de aanslag. Eloïse en Philippe raken ernstig gewond. De omgeving verbaast zich over hun gelijktijdige aanwezigheid op de plek des onheil. Eloïse verdwijnt uit de roman. Het raadsel Philippe is uitvergroot.
Er waren plekken in de stad waar hij liever niet kwam: bruggen, stations begraafplaatsen. Hij kon alleen slapen met de gordijnen open, at zijn bord altijd in de richting van de klok leeg en weigerde zijn schoenen door de huishoudster te laten poetsen
Toen Philippe dertien was werd zijn grootmoeder dood gereden door een bus bij het verlaten van parc Monceau. In de voorafgaande dagen was Philippe onrustig. Had hij het tragische voorval voorvoeld? Waarom stalkte hij de Duitse au pair? Speelde hier een noodlottig inzicht een rol of was er sprake van een seksuele obsessie met de Duitse au pair? Philippe wordt na de aanslag niet meer de oude. Dan verschijnt Marie als nieuwe au pair bij het gezin. In fraaie scenes wordt beschreven hoe zij haar weg weet te vinden in dit nieuwe leven. Aanslagen of niet, de aantrekkingskracht van Parijs blijft onweerstaanbaar. Zij is abrupt met haar studie gestopt nadat ze te maken kreeg met grensoverschrijdend gedrag van leermeester en voorbeeld Flo.. Marie heeft met de gastouders dezelfde ervaring als haar Duitse voorgangster. Philippe negeert haar. Later zoekt hij toenadering en komt op bezoek in haar dienstbodewoning. Hij waarschuwt waakzaam te zijn als het vrijdag de dertiende is. Dat lijkt een losse flodder tot het jaren later vrijdag 13 november 2015 wordt. Flo is vanwege een rond haar georganiseerd evenement in Parijs. Opnieuw lijkt Philippe over een vooruitziende blik te beschikken. Toch blijven er vraagtekens over. Waarom heeft hij de Duitse au pair niet gewaarschuwd zodat zij geen onnodige risico’s zou opzoeken. En waarom vertoeft hij in haar nabijheid waardoor hij ook zichzelf aan gevaar bloot stelt. Kan het zijn dat hij zijn eigen antenne niet voor vol aanziet? Philippe noemde zelf voorkennis een vloek. Marie trekt de volgende conclusie. “Dat je de koers van de gebeurtenissen niet kunt veranderen, ook niet als je er een vermoeden van hebt. Dat je iemand geen ander leven kunt geven, al probeer je het nog zo hard.” Is er sprake van een noodlot of van toeval dat met even veel recht anders had kunnen aflopen. Je was niet op de plek van een aanslag geweest als iemand je op straat aan de praat had gehouden, of het stoplicht op rood was blijven staan of als je oog op een ander terras was gevallen. De slotzin is geheel in stijl met de rest van de roman. “Het is gezien, het is verteld, en nu bestaat het.”
middelr@xs4all.nl
