Leesimpressies
Siri Hustvedt: Herinneringen aan de toekomst
- Nr. 22 - 2019
- Paul Auster behoort tot mijn favoriete schrijvers. Zijn echtgenote Siri Hustvedt is op eigen kracht al jaren bezig aan haar eigen succesvolle schrijversloopbaan. Van Auster bezit mijn bibliotheek 25 boeken, van Hustvedt tot voor kort nul. We stuiten hier op een scheve verdeling van Baudetachtige proporties. Het is tijd voor een inhaalslag. Misschien is het laatste boek van Hustvedt wel heel geschikt voor een kennismaking. Zij heeft in het heden een roman geschreven die terugkeert naar het moment dat zij vanuit de provincie haar vertrouwde omgeving achter zich liet om zich te vestigen in New York. Voortdurend maakt zij vergelijkingen in de tijd tussen toen en nu. Het verhaal omvat een tijdspanne van zo’n 40 jaar. We zien iemand die blakend van levenslust aan een uitdaging begint. Ze wil schrijven maar tegelijk deelgenoot worden van een cultureel uitdagend leven. Grote denkers en schrijvers vormen een inspiratiebron en zij doet dat zonder haar verwachtingsvolle genitaliën te verwaarlozen. New York heeft veel te bieden. Siri Hustvedt staat in de startblokken om de wereld te veroveren. Is New York daar klaar voor? De lezer is op afstand ooggetuige.
De hoofdpersoon van het boek is sterk gemodelleerd naar de biografie van Siri Hustvedt. Toch zijn er ook verschillen. Hustvedt speelt graag een spel met de waarheid. Gedurende het hele verhaal is er steeds de vergelijking met haar jongere zelf. Als ijkpunt fungeert niet alleen het eigen geheugen maar ook het cahier met de aantekeningen die zij maakte op het moment dat het verhaal van wal steekt. Die aantekeningen waren verdwenen maar doken op bij het opruimen van het oude huis toen moeder op hoge leeftijd naar een verpleeghuis moest verhuizen. Vanuit het niets behoort ineens een terugkeer naar een solide versie van het verleden tot de mogelijkheden. Er zijn overeenkomsten en verschillen tussen het geheugen van nu en de verslaglegging van toen. Er zijn prominente herinneringen zonder basis in de aantekeningen van vroeger. Evenzeer zijn er aantekeningen die gewist zijn in het geheugen van nu. Hebben aantekeningen en geheugen het over dezelfde gebeurtenissen dan komen deze soms overeen en soms niet. Dat de waarheid haarscheurtjes vertoont is van alle tijden. Vergeten en verdraaien zijn beproefde hulpmiddelen uit de gereedschapskist van het overleven. Herinnering en verbeelding vloeien voort uit hetzelfde geestesvermogen. Ook de lezer is medeplichtig aan de unieke constructie van ieder individueel leven.
Je kunt wel twintig keer vooruitspringen naar bladzij 137 en dan weer terug naar bladzij 7, maar het verhaal of de uiteenzetting ligt vast, is van het eerste tot het laatste woord bepaald. En in dit boek, het boek dat jij nu leest, leven de jonge persoon en de oude persoon zij aan zij in de twijfelachtige waarheden van de herinnering
In augustus 1978 strijkt SH neer in een klein flatje aan West 109th Street, weg van het Noorse immigrantenmilieu, van het artsengezin, van haar jongere zus Kari en de Lutherse fletsheid van Minnesota. Ze is vastbesloten een roman te schrijven waarin twee detectives de rol van Sherlock Holmes en Dr Watson vervullen. Ze kent niemand in New York en raakt in de ban van haar buurvrouw en haar hardop gesproken monologen. Ze gebruikt de stethoscoop van haar vader om alle signalen tot zich te nemen. SH raakt verwikkeld in de heksenkring waar de buurvrouw deel van uitmaakt.
Het boek is overvol met verhaallijnen om niet te zeggen te vol. SH sluit zich aan bij een vriendenkring, de club van vijf. Dat staat garant voor een kennismaking met enkele buitenissige figuren. Met flair stort SH zich op haar nieuwe leven. Dat zorgt voor een aangrijpende gebeurtenis als zij in haar huis op een uiterst gewelddadige manier wordt aangerand. Indringend beschrijft Hustvedt wat een dergelijke ervaring met je doet. Vol zelfverwijt komt ze telkens terug op de mogelijkheden die zich eerder op de avond voordeden om de nieuw opgedane kennis van zich af te schudden. Toen het al niet meer goed voelde, stelde ze een drastisch beslissing uit. Waarom bleef ik bij de lift op hem wachten, is een vraag die blijft opduiken. Het is kennelijk moeilijk om jezelf vrij te pleiten van de wandaad van een ander.
Daarnaast zijn er talloze verwijzingen naar het werk van andere schrijvers en kunstenaars. Hustvedt wil soms te veel. Er is een uitgebreid betoog om Marcel Duchamp de credits voor het belangrijkste conceptuele kunstwerk uit de twintigste eeuw te ontnemen. Het urinoir was plagiaat.
Het boek is rijk aan interessante overwegingen. Daar heb je heus niet altijd grote denkers bij nodig. Laat me er tot slot eentje vermelden uit het domein waar het boek in uitblinkt te weten dat van het geheugen. Wat is er aangenamer dan vanuit New York te verlangen naar kerstmis met de familie in Minnesota. Samen met zus Kari herinneringen ophalen aan vroeger terwijl de zwagers kletsen over honkbal. Dan kun je samen heerlijk terugdenken aan dat holle schraapgeluid van witte kunstschaatsen die in het ijs sneden. Dat zijn de momenten die er echt toe doen.
