Leesimpressies
Taiye Selasi: Ghana ga weg
- Nr. 22 - 2013
- Het thema van deze week luidt: hoe komt een literaire hype tot stand? Het ene moment ben je een volslagen onbekende jonge vrouw van Afrikaanse komaf met een ouder uit Ghana en een ouder uit Nigeria en het volgende moment ben je wereldberoemd in Nederland, dat wil zeggen in literair Nederland. NRC Handelsblad beweert dat je een droomdebuut hebt geschreven en de beloftes meer dan waar maakt. Hoe kan een debuut beloftes inlossen? Bij welke gelegenheid zijn die afgegeven als het niet per boek is. Misschien is NRC Handelsblad blindelings afgegaan op enkele buitenlandse signalen. Als Salman Rushdie verklaart dat een vrouw een meesterwerk heeft geschreven maakt dat mogelijk indruk. Het zou ook kunnen betekenen dat de vrouw in kwestie beeldschoon is. De achterkant, in dit geval van het boek, bevestigt deze hypothese. Bovendien heeft Teju Cole, enkele maanden terug zelf nog hype met Open stad, de roman als een verbazingwekkend debuut gekwalificeerd. Maar ja, de naam van Teju Cole komt voor op de lange lijst die in de dankbetuiging door de auteur genoemd wordt. Voor wat hoort wat. De naam van Peter Vandermeersch staat niet genoemd in de dankbetuiging. Welke rol heeft hij dan wel zijn krant gespeeld in de affaire rond de hype. We kunnen ons het volgende scenario voorstellen.
Op een dag liep Taiye Selasi te winkelen in het centrum van Accra toen zich een ingeving aandiende om NRC Handelsblad te bellen. Serieus zwoegend op een literaire loopbaan beschikte zij over het telefoonnummer van Peter Vandermeersch, altijd handig voor wie vooruit wil. Kreeg Selasi Vandermeersch meteen aan de lijn of bleek hij onbereikbaar. Kwade tongen uit de kritische vleugel beweren dat hij niet te storen was bij zijn werkzaamheden aan een nieuw katern over lifestyle. In mijn versie neemt Vandermeersch zelf op, alert als hij is op nieuwe tips om de concurrentie met de Volkskrant een slag voor te blijven. Selasi, lichtelijk verrast maar koelbloedig, sprak de volgende woorden: “Peter, jij bent van alle hoofdredacteuren mijn favoriete seingever in de Ronde van Vlaanderen en ik wil je laten weten dat ik een prachtig boek aan het schrijven ben.” Neemt Vandermeersch zelf literaire beloftes in ontvangst of verbindt hij door met Elsbeth Etty die immers hoogleraar is in dat soort dingen. Linksom of rechtsom, de rest is geschiedenis. Bij de publicatie van de Nederlandse vertaling van Ghana must go stelde NRC Handelsblad vast dat Selasi haar beloftes meer dan waar maakt. En dat zuigt zo’n krant niet uit de duim.
De roman van Selasi handelt over de ontbinding van een succesvolle migrantenfamilie. Vader Kweku is als geslaagd chirurg werkzaam in Boston. Met echtgenote Fola heeft hij vier kinderen. De oudste zoon Olu is in de voetsporen van vader getreden. Vervolgens is er een tweeling bestaande uit de jongen Kehinde en het meisje Taiwo. Tenslotte is er jongste dochter Sadie die op haar eenentwintigste nog baby genoemd wordt. Vader Kweku verlaat onaangekondigd het gezin ogenschijnlijk zonder aanleiding. Er is echter in het ziekenhuis waar hij werkt iets voorgevallen waar hij voor op de vlucht slaat. Kweku keert zijn auto om, rijdt uren achtereen door naar Baltimore, belt op dat het hem spijt en strijkt uiteindelijk neer in Afrika. De gezinsleden, hoe begaafd ook, blijven in verwarring achter. Iedereen zit gevangen in zijn of haar eenzaamheid. Slechts op een foto is de samenhang intact gebleven. Het gezin van Kweku is een meester in de omtrekkende beweging.Ze kijken weliswaar allemaal een andere kant op, haar vader naar de camera, zij van boven naar zijn hoofd, haar moeder naar haar tutu, haar broer naar haar moeder, de tweeling weet zij veel waarnaar, ze staan er weliswaar enigszins wazig op allemaal- maar ze staan er wel allemaal op, ze staan allemaal bij elkaar
De roman Ghana ga weg gaat in mijn ogen ten onder aan een te grote dosis nadruk. Het gezin komt weer bijeen ter gelegenheid van de dood van vader. Zijn overlijden door een hartaanval smeert zich over vele bladzijden uit. En dan is er de overdreven aandacht voor de slippers van de man. Symboliek is er eveneens in overvloed als het gaat om de betekenis van tweelingen in Afrika. Het is minder geloofwaardig dat zulke intelligente mensen niet in staat zijn om met elkaar een gesprek te voeren over de slag die het gezin is toegebracht. Het prinsesje Sadie, snoezig als een pop, speelt letterlijk verstoppertje als zij in een gezelschap verkeert. Wanneer zal iemand haar missen? Het boek is opgebouwd uit drie delen. In het eerste deel staat het perspectief van vader centraal. In het tweede deel komen de anderen aan bod. Moeder Fola praat graag in zinnen die slechts uit twee of drie woorden bestaan zonder werkwoord. Het is alsof je naar een muziekstuk luistert dat louter paukenslagen bevat. In het tweede deel voeren de gezinsleden elk op eigen houtje het woord. Het gaat om hun herinneringen. Het laatste deel brengt iedereen samen in Afrika ter gelegenheid van de crematie. Ontheemde mensen op de plek van oorsprong die zij niet kennen. De emoties waaien al te wild door het boek. De ambities zijn met de auteur op de loop gegaan. Het blijft een open vraag of de beschreven levens richting zullen vinden.
