Leesimpressies

  • Tim Parks: Buiten bereik

  • Nr. 16 - 2006
  • Afgelopen week werden de nominaties voor de Bookerprijs bekend. Grote namen ontbraken. Misschien beschikt de jury over een timmermansoog en bevindt zich in het gezelschap een grote naam in wording. Onder de genomineerden was evenmin Alex Cleaver. In de roman Buiten bereik van Tim Parks staat Alex Cleaver op de shortlist voor de Bookerprijs met de geromantiseerde autobiografie die hij over zijn vader schreef. Deze vader, Harold Cleaver, is de hoofdpersoon in Buiten bereik. Ik kreeg dit boek van een gewaardeerde collega tijdens mijn vertrek als directeur van Tappan. Een mooie aanleiding om een andere kant van Parks te leren kennen.

    Van Parks kende ik tot dusver alleen non-fictie werk. Hij woont als Engelsman al geruime tijd in Italië en schreef als buitenstaander over wat hem in dat land opviel. Dat leverde enkele onderhoudende boeken op zoals Italian neighbours en A season with Hellas Verona. Onderhoudend is echter een kwalificatie die slecht past bij Buiten bereik. Daarvoor is de roman te grimmig.

    Het boek begint met de reis van Harold Cleaver naar Zuid-Tirol. De biografie van zijn zoon is net verschenen en Cleaver is toe aan rust en eenzaamheid. Hij hoopt dat hoog in de bergen te kunnen vinden als tegenwicht voor zijn drukke bestaan als interviewer en programmamaker bij de televisie. Hij is een man van de wereld die pas nog de president van de verenigde Staten in een interview het vuur aan de schenen heeft gelegd. Het boek van zijn zoon met de veelzeggende titel “In zijn schaduw”is een regelrechte vorm van karaktermoord. Dat is het ook in letterlijke zin, want in de biografie komt pa door een gewelddaad om het leven. Cleaver wordt door zijn zoon neergezet als een ijdele snoever met uitgesproken opvattingen zonder veel consideratie met de mensen in zijn omgeving. Vooral niet met zijn gezinsleden. Dat gezin bestaat uit Amanda, zijn niet-echtgenote, en hun vier kinderen. Met Amanda maakt hij liever ruzie dan dat hij haar trouwt. Toch zijn de twee al decennia samen. Daarnaast is Cleaver een fanatiek rokkenjager. Van de kinderen is voor de twee oudsten een belangrijke rol in het boek weggelegd: een tweeling bestaande uit de kersverse schrijver Alex en zijn zus Angela die bij een verkeersongeluk om het leven is gekomen.

    Cleaver kan in de bergen een onderkomen betrekken omdat de vorige bewoner, een oud Nazi, recent is overleden. De familieleden van deze man wonen in de buurt en zorgen incidenteel voor gezelschap. Het duurt geruime tijd voordat Cleaver door heeft in welke verhouding deze familieleden tot elkaar staan. Ook hier is er de confrontatie met de dood. Op een richel boven een afgrond is een gedenkplaat bevestigd ter herinnering aan een omgekomen vrouwelijk familielid. Toevallig is zij in dezelfde periode overleden als zijn eigen dochter. Cleaver wil buiten bereik zijn maar het verblijf in Zuid-Tirol wakkert de gedachten aan zijn verleden voortdurend aan.

    We volgen hoe Cleaver in het nieuwe onderkomen zijn draai probeert te vinden. Zonder electriciteit, sanitair in huis of vervoer moet hij zich zien te redden. Als huisgenoten heeft hij de pop Olga en soms de hond Uli. Zijn ervaringen in de bergen wisselen elkaar af met zijn herinneringen. De fysieke schraalheid hier versus de emotionele schraalheid ginds. Als mokerslagen duiken voortdurend zinnen op uit de biografie van zijn zoon. Bij elke opmerking, die hem in een kwaad daglicht plaatst, levert hij verweer. Ergerniswekkend is vooral dat Alex geregeld informatie verkondigt die hij alleen via Amanda kan weten. Dit gebrek aan loyaliteit verbaast hem omdat juist Amanda hem heeft aangespoord het gevecht met zijn zoon aan te gaan. Cleaver heeft echter de keuze gemaakt om in de bergen vooral de strijd met zichzelf te voeren. Hij heeft ervoor gekozen om zich uit de wereld terug te trekken en misschien wel uit het leven. Overvallen door de sneeuw en met een geblesseerd been komt het bijna zo ver. De plaatselijke bevolking brengt hem er weer bovenop.

    Cleaver is dan zover dat hij zijn zoon wil spreken. Deze was op dat moment al naar hem onderweg. Het slothoofdstuk vormt de grote finale tussen vader en zoon. Pa kan zijn grieven kwijt. Alex licht toe vanuit welke achtergrond hij het boek geschreven heeft. De oorzaak is niet alleen gelegen in de situatie thuis maar ook te vinden in een persoonlijke crisis waarover Cleaver nu pas voor het eerst iets te horen krijgt. Tussen de twee ontstaat een gesprek. Het gezin bleek niet alleen een gruwelkamer. Parks dringt tot op het bot door in de levens van zijn hoofdpersonen. Met weinig plaats voor wellevendheid wordt de balans opgemaakt.

    Alex kreeg overigens de Bookerprijs niet. De jury koos voor een jong ding met een Latijnse huidskleur. Zo speelt Hellas Verona sinds Parks over de club schreef niet meer in de serie A en is overvleugeld door stadgenoot Chievo. Deze fiasco’s laten onverlet dat Parks hier weet te boeien met een verontrustend boek.

    Terug