Leesimpressies
Vamba Sherif: Ongekende liefde
- Nr. 31 - 2022
- Vamba Sherif werd in 1973 in Liberia geboren, dat bijzondere land dat is ontstaan om vrij gemaakte slaven uit de Verenigde Staten een thuisbasis te verschaffen op het oorspronkelijke continent. De jonge Sherif droomde ervan om later in Amerika geneeskunde te studeren. Het zou anders lopen. Via verschillende omzwervingen belandde hij in 1993 als vluchteling in Nederland en werd schrijver. Mandé was ooit zijn moedertaal maar nu schrijft hij in het Nederlands. Om aan zijn Groningse dochter Bendu, vernoemd naar haar Afrikaanse grootmoeder, de achtergrond van de familie uit te leggen ontstond “Ongekende liefde”. De schrijver richt zich rechtstreeks tot zijn dochter waardoor het boek de indruk wekt van een lange brief. Bendu heeft ook een paar broers die niet rechtstreeks aangesproken worden. Bendu zal wellicht bereid zijn haar exemplaar aan hen uit te lenen. Zij zullen net zo nieuwsgierig zijn, mag je verwachten. Het verhaal van Sherif vormt een treffende illustratie hoe mensen zich min of meer bij toeval over de aardbol verplaatsen, waarbij ieder verhaal uniek is omdat geen mens hetzelfde is. Migratie is het nieuwe thuiskomen. Ik leef ongeveer 100 kilometer van de plek waar ik geboren ben. Dat is een hele afstand vergeleken met wat mijn voorouders aflegden tijdens hun leven maar niets in relatie tot het huidige lot van miljoenen.
Vamba Sherif groeide niet op in de hoofdstad Monrovia maar in een dorpsgemeenschap. Zijn ouders stonden in aanzien. Kennis stond hoog in het vaandel. Op nog geen vijfjarige leeftijd verloor hij zijn vader. Zijn moeder en grootmoeder ontfermden zich over zijn opvoeding, twee sterke vrouwen binnen de familie. Ze zijn moslim maar een zus van grootmoeder is op de radio te horen als dominee van haar eigen kerk. Christen of moslim was een respectabele levenshouding. Animisme was wel een bedenkelijke opvatting. De geleerdheid van de familie heeft beslag gekregen in vele koffers met manuscripten die bewaard worden in een afgesloten kamer. Vamba aangestoken door het kennisvirus beraadt zich hoe hij stiekem kennis kan nemen van wat er in de verboden ruimte aan wijsheid ligt opgeslagen. Dat lukt maar zijn illegale poging komt aan het licht. De familie komt bijeen om passende maatregelen tegen de overtreder uit te vaardigen. Het oordeel luidt: verbanning.
Hier stond ik dan, te midden van de grootste verzameling kennis in mijn wereld. Kist na kist, koffer na koffer, was afgeladen met manuscripten die mijn voorouders met hun geoefende handen geschreven hadden, of die ze in ruil voor zilver-of goudstukken hadden laten kopiëren door beroemde kalligrafen
De ingrijpende beslissing om een puber te verstoten doet onbegrijpelijk aan te meer door de argumentatie die daaraan ten grondslag lag. Het is onverantwoord dat een jong iemand zonder begeleiding van een capabele volwassene in contact komt met kennis waar hij nog niet aan toe is. In feite is er sprake van een dubbele straf. Hij is besmet met informatie die een funeste uitwerking kan hebben op zijn onvolwassen geest en hij moet bovendien een onzekere toekomst tegemoet buiten zijn vertrouwde omgeving. Vamba vertrekt naar Koeweit in het kielzorg van zijn oudste broer die daar een aanstelling aan de universiteit heeft gekregen. Na zijn vertrek uit Liberia komt het land onder impuls van rebellenleider Charles Taylor in een burgeroorlog terecht. Een terugkeer naar Liberia is lang niet mogelijk. In Koeweit volgt hij een middelbare school opleiding maar ook hier zit de oorlog hem op de hielen. Saddam Hoessein valt Koeweit binnen. Per bus volgt een riskante vluchtroute naar Jordanië. Daarna komt Nederland in beeld. In het vliegtuig versnippert hij zijn paspoort zodat een terugsturen naar het vaderland buiten de orde is. De keuze is op Nederland gevallen omdat dit land een reputatie kent ontvankelijk te zijn voor vluchtelingen. Sherif ervaart iets anders. Hij vindt de behandeling die hij krijgt van de instanties vijandig en neerbuigend. Het asielzoekerscentrum in Budel ervaart hij als een gevangenis. Tot zover de aanzuigende werking.
Het tij keert ook weer door toevallige omstandigheden. Sherif voelde weinig sympathie voor Nederland. Meestal kiest een vluchteling niet uit overtuiging voor een bepaald land. Een vluchteling kiest voor zichzelf, voor zijn eigen toekomst. Nederland is een toevalstreffer. Naarmate iemand zich minder welkom voelt in een land, zal hij zich daar minder mee identificeren en bijvoorbeeld minder moeite doen zich de taal eigen te maken. Liever zet hij zich in voor de slachtoffers van de oorlog in Liberia. Dan staat opeens Jac op de stoep in Veldhoven waar Sherif een woning heeft gekregen. Jac en zijn vrouw, een gepensioneerd onderwijzersechtpaar afkomstig uit Zeeuws-Vlaanderen, bieden hun assistentie aan. De band met hen voelt al gauw aan als familie. Na twee keer uitgeloot te zijn voor de studie geneeskunde, kiest Sherif voor rechten en stort hij zich op het schrijverschap. In 1999 debuteert hij als schrijver na onder meer inspiratie te hebben gehaald uit De aanslag van Mulisch.
Bij een lezing in Groningen gaat zijn blik bij herhaling naar een blonde vrouw op de tweede rij. Nog even en de cirkel is rond. Bendu kent haar ontstaansgeschiedenis.
middelr@xs4all.nl
